Zet deze dagen de Amerikaanse nieuwszenders op en je wordt bedolven onder een tsunami aan cijfers. Media in de Verenigde Staten doen verslag van de presidentsverkiezing alsof het een paardenrace is. Wie is aan de winnende hand? Wat zeggen de laatste peilingen? Verkiezingsexperts toveren op magic walls de ene na de andere staat tevoorschijn met bijbehorende peildata. Panels van commentatoren analyseren tot in den treure de dagelijkse stortvloed aan peilingen.  

Het wemelt in Amerika van de onderzoekbureaus die Amerikaanse kiezers ondervragen over hun politieke voorkeuren. Er zijn gigantische verschillen in de kwaliteit van deze peilingen. Bij de ene opiniepeiler is de onderzoeksgroep groter dan de andere. Sommige verrichten hun peilingen enkel online, terwijl andere het doen via de telefoon of een mix van beide. Weer andere gebruiken zogeheten robocalls om kiezers te ondervragen. De grote peilbureaus ondervragen kiezers uit het hele land. Kleinere opiniepeilers concentreren zich op specifieke staten.

Hoe kunnen kiezers zich wegwijs maken in deze eindeloze cijferbrij? En in welke mate zijn opiniepeilingen betrouwbaar? De heersende opvatting is dat de opiniepeilingen er in 2016 flink naast zaten. De meeste wezen immers op een verkiezingsoverwinning voor Hillary Clinton, maar tot ieders verrassing won Donald Trump. In werkelijkheid is het beeld over de peilingen van 2016 een stuk genuanceerder.

Laten we allereerst een onderscheid maken tussen twee soorten peilingen: je hebt landelijke peilingen en peilingen in de afzonderlijke staten. Landelijke peilingen geven alleen een indicatie over de zogeheten popular vote: wie haalt de meeste stemmen in het hele land? Trouwe lezers van deze nieuwsbrief weten dat we steevast het gemiddelde van die peilingen gebruiken. De twee belangrijkste bronnen hiervoor zijn Real Clear Politics en de FiveThirtyEight.

Beide datasites gebruiken afwijkende modellen voor hun berekeningen, maar hun trends wijzen bijna altijd dezelfde kant uit. De landelijke peilingen zijn dit jaar wonderbaarlijk stabiel gebleken. Ondanks een pandemie, een fikse economische crisis en grote sociale onrust zijn er dit jaar nauwelijks grote verschuivingen geweest. Joe Biden staat al geruime tijd voor in de peilingen en zijn voorsprong schommelt al maanden tussen de 6 en 10 procentpunten.

Het stabiele beeld in 2020 is een van de grootste verschillen met 2016. Hillary Clinton lag weliswaar vaak voor in de landelijke peilingen, maar de verschillen tussen haar en Trump waren kleiner en er waren momenten dat beide kandidaten nek-aan-nek lagen. De landelijke peilingen verliepen in 2016 een stuk grilliger.

De laatste momentopname zat er in 2016 overigens niet ver naast. Clinton lag op de dag voor de verkiezingen met 3,2 procentpunten voor in het gemiddelde van de peilingen. Ze zou de popular vote met 2,1 procentpunten verschil winnen. In peilingstermen was dat vrij accuraat.

Verkiezingen in Amerika win je echter niet door de meeste stemmen te halen. Clinton had immers bijna drie miljoen stemmen meer dan Trump, maar toch verloor ze. Dat komt door het Amerikaanse systeem van kiesmannen.

De uitslagen in de afzonderlijke staten zijn dan ook doorslaggevend. De strijd wordt beslist in de swing states, staten die niet overduidelijk Republikeins of Democratisch zijn. In de meeste swing states ligt Biden voor, al zijn de verschillen hier kleiner in vergelijking met zijn voorsprong in de landelijke peilingen. Zoals je hieronder ziet, liggen in veel swing states de verschillen binnen de foutmarge (bron: FiveThirtyEight).

In 2016 gingen de opiniepeilers bij een paar belangrijke staten de mist in. In de zogeheten blue wall states Pennsylvania, Michigan en Wisconsin waren de verschillen tussen de peilingen in die staten en de uiteindelijke uitslag een stuk groter in vergelijking met de verschillen tussen de landelijke peilingen en popular vote. Vooral Wisconsin sprong eruit. In de laatste dag voor de verkiezingen stond Clinton in het gemiddelde van de peilingen 6,5 procentpunten voor. Trump zou de staat met een marge 0,7 procentpunten winnen. Het was Wisconsin waar Trump zijn verrassende verkiezingsoverwinning bezegelde.

Maar waren de fouten van de opiniepeilers in 2016 een extreme uitzondering? De bekende data-analist Nate Silver concludeert in dit artikel dat de peilingen niet meer afweken in vergelijking met voorgaande jaren. “Polls of the November 2016 presidential election were about as accurate as polls of presidential elections have been on average since 1972.” 

Dat neemt niet weg dat opiniepeilers voortdurend proberen te leren van hun fouten. Alle opiniepeilers hebben sinds 2016 hun modellen en methoden aangepast. De belangrijkste wijziging die ze hebben doorgevoerd, is hoe ze het opleidingsniveau van kiezers meewegen in hun berekeningen. Opiniepeilers hadden in 2016 de grootste moeite om witte kiezers met een lage opleiding te bereiken. Dit was groep die massaal op Donald Trump zou stemmen. In de peilingen van 2020 heeft deze kiezersgroep meer gewicht gekregen in de modellen.

Trafalgar Group, een van de weinige opiniepeilers die de winst van Trump in Michigan en Pennsylvania in 2016 correct voorspelde, denkt echter nog steeds dat de meeste kiezersonderzoeken opnieuw de fout van 2016 herhalen. Robert Cahaly, de oprichter van Trafalgar Group, stelt dat de meeste opiniepeilers de steun voor de president stelselmatig onderschatten. Volgens hem geven Trump-stemmers veel vaker dan Democratische kiezers geen eerlijk antwoord op vragen van opiniepeilers. Als dat klopt, dan zou het plaatje er heel anders zien. In belangrijke swing states zou Trump dan voorliggen op Biden.

Opiniepeilingen zijn geen voorspellingen, maar momentopnamen van de voorkeuren van kiezer. Die momentopnames worden vaak beïnvloed door het nieuws van de dag. Denk aan onthulling over de ‘pussy tape’ in 2016, waarna Trump een duik maakte in de peilingen. Maar de effecten daarvan zijn vaak tijdelijk en zeggen weinig over de stemming op verkiezingsdag zelf.

FiveThirtyEight spreekt dan ook liever over kansberekeningen. De datasite gebruikt een model die alle peilingsdata omzet in een percentuele kans die een kandidaat heeft om het presidentschap te winnen. Een dag voor de verkiezingen in 2016 gaf de datasite Clinton een kans van 71%. Maar dat betekende niet dat Trump met zijn 29 procent al op voorhand was uitgeschakeld.

Vergelijk het met de staatsloterij. Hoeveel loten zou je niet kopen als je wist dat je 29 procent kans had om de jackpot te winnen? Stel dat je aan de kust van Florida woont en een categorie 5 orkaan komt jouw kant op. Zou je dan niet evacueren als meteorologen waarschuwen dat je 29 procent kans hebt dat die orkaan op jouw voordeur landt? Het punt dat FiveThirtyEight hiermee wil maken: Biden staat er weliswaar goed voor in de peilingen, maar Trump is zeker niet kansloos.

Er is nog een reden waarom het verstandig is een flinke slag om de arm te houden. Opiniepeilers baseren hun methodes en modellen op verkiezingsuitslagen uit het verleden. Maar de pandemie heeft een unieke situatie gecreëerd. Kiezers aan beide zijden van het politieke spectrum zijn supergemotiveerd om hun stem uit te brengen, waardoor de opkomst waarschijnlijk veel hoger uitvalt dan normaal. Dat alleen al maakt deze verkiezingen een stuk onvoorspelbaarder.

Tal van staten hebben bovendien hun kieswetten aangepast zodat Amerikanen meer mogelijkheden hebben om hun stem uit te brengen. In andere staten hebben ze het juist weer moeilijker gemaakt om te stemmen. Tientallen miljoenen kiezers hebben inmiddels vervroegd hun stem uitgebracht in aantallen die Amerika nog nooit eerder heeft meegemaakt. Meer dan ooit brengen Amerikanen hun stem per post uit omdat het veilige manier is om het coronavirus te vermijden. Tegelijkertijd zijn er twijfels of al die poststemmen wel op tijd aankomen, omdat de nationale postdienst hapert na een reeks bezuinigingen. Dit is dan ook een verkiezingsjaar dat geen vergelijk kent.

Het is dan ook onzinnig om je aan voorspellingen te wagen. Ik zie het ook niet als een taak van journalisten om verkiezingsuitslagen te voorspellen. We hebben immers geen glazen bol. Het is belangrijker de verhalen te vertellen achter de keuzes die kiezers maken (zie ook deze serie van verkiezingsportretten die we voor NOS Online hebben gemaakt). In 2016 hebben we geleerd dat we ons allemaal kunnen laten verrassen en dat zal dit jaar niet anders zijn. Een enorme verkiezingsoverwinning voor Joe Biden? Of opnieuw een zege voor Trump, die net als in 2016 de popular vote verliest? Het behoort allemaal tot de mogelijkheden.