Het was een van Trumps belangrijkste verkiezingsbeloftes: de aanpak van de naar schatting 11 miljoen illegalen die in Amerika wonen. Drie weken geleden ondertekende hij de eerste decreten die de bouw van speciale detentiecentra mogelijk maken. Ook komen er 10.000 extra opsporingsambtenaren en 5.000 extra grensbewakers bij.

Het ministerie van Binnenlandse Veiligheid publiceerde gisteren een tweetal memoranda die dat beleid verder uitwerken. Prioriteit is de uitzetting van illegalen die veroordeeld zijn voor een misdrijf. Daarin verschilt Trump niet zoveel van zijn voorganger Obama. Laten we niet vergeten: Obama stond bekend als de deporter-in-chief. Geen president die zoveel illegalen heeft opgespoord en uitgezet als Obama.

Obama beschermde wel bepaalde groepen tegen uitzetting, zoals illegalen die als minderjarige het land waren binnengekomen (de zogeheten Dreamers). Trump heeft aangegeven dat hij die groep vooralsnog met rust laat. 

Maar er zijn wel flinke verschuivingen. De aanpak van criminele illegalen is nog altijd topprioriteit, maar de memoranda van Homeland Security gaan alweer een stapje verder. Als de autoriteiten ook niet-criminele illegalen oppakken als ‘bijvangst’, dan is het de bedoeling die zo snel mogelijk het land uit te zetten. In feite maakt dat elke illegaal vogelvrij.

Ook heeft Trump de definitie van een criminele illegaal opgerekt. Obama richtte zich vooral op illegalen die zware misdrijven hadden begaan. Trump rekent ook migranten tot die groep, die ten onrechte een Social Security Number hebben gebruikt om aan werk te komen, een relatief licht vergrijp. 

De eerste voorbeelden van dit nieuwe beleid zagen we eerder deze maand al. Autoriteiten zetten de 35-jarige García de Rayos uit. De Rayos, een Mexicaanse, kwam als 14-jarige naar de VS en heeft twee kinderen die Amerikaans staatsburger zijn. Ze had negen jaar geleden een vals Social Security Number gebruikt bij het solliciteren naar een baan. De Rayos mocht in het land blijven, zolang ze zich elk jaar meldde bij de immigratiedienst. Bij haar laatste bezoek een paar weken geleden werd ze opgepakt en meteen de grens overgezet. Haar twee kinderen bleven achter in Amerika.

Milo Yiannopoulos, Trumpist-pur-sang en zelfverklaard kruisridder van het vrije woord, viel uiteindelijk op het zwaard van datzelfde vrije woord. De omstreden Breitbart-columnist (lees ook dit verhaal van collega Guus Valk) kwam in opspraak door een video-opname waarin hij lijkt te pleiten voor pedoseksuele relaties. Volgens Yiannopoulos waren de uitspraken uit hun verband gerukt, maar toen was het al te laat. Maandag verloor hij een lucratief boekencontract en een prominente plek op de conservatieve CPAC-conferentie. Dinsdag maakte hij op een persconferentie zijn vertrek bij Breitbart bekend.

In deze nieuwsbrief hebben we het al eerder gehad over de zorgen van de joodse gemeenschap in Amerika. De afgelopen dagen zijn er tal van antisemitische incidenten geweest, variërend van de vernieling van joodse graven tot bommeldingen bij joodse instellingen.  

Gisteren sprak president Trump zich voor het eerst uit tegen groeiend antisemitisme in Amerika. “De antisemitische dreigingen tegen onze joodse gemeenschap en instellingen zijn verschrikkelijk en pijnlijk. Het is een trieste constatering dat we nog veel werk moeten verrichten om haat, vooroordelen en kwaadaardigheid uit te roeien.” 

Die uitspraak volgde na weken van felle kritiek op de president. Op Holocaust Remembrance Day gaf het Witte Huis een korte verklaring uit, waarin hij het lot van de joden in de Holocaust niet eens noemde. Joden waren niet de enige slachtoffers van de Holocaust, was de verdediging van het Witte Huis.

Het Witte Huis had tot nu toe getergd gereageerd op alle kritiek. Toen een joodse journalist vorige week vroeg wat Trump gaat doen tegen groeiend antisemitisme, kapte de president hem ruw af. Toen maandag dertien joodse instellingen werden ontruimd na bommeldingen, bleef het Witte Huis stil. Wel kwam Trumps dochter Ivanka met een reactie. Ook Hillary Clinton keurde de bedreigingen af en riep Trump op zich uit te spreken.    

Het Anne Frank Center for Mutual Respect noemt de veroordeling van Trump too little, too late. “De plotselinge erkenning van de president is niet meer dan een pleister voor het kankergezwel van antisemitisme waarmee onze regering is besmet. Vergis je niet: het antisemitisme van deze regering is het ergste dat we ooit gezien hebben van een Amerikaanse regering.”

Vorige week was zonder twijfel een van de rumoerigste weken van het prille presidentschap van Donald Trump. Hij ontsloeg zijn Nationale Veiligheidsadviseur vanwege een telefoongesprek met de Russische ambassadeur. De New York Times onthulde vervolgens dat medewerkers van Trump tijdens de verkiezingscampagne geregeld contact hadden met de Russische inlichtingendiensten. 

Commentatoren roken dat er een schandaal van kolossale omvang in de maak was. Het woord ‘Watergate’ viel steeds vaker in Washington.  “Watergate was het grootste politieke schandaal in mijn leven. Tot nu misschien”, zei de bekende Amerikaanse journalist Dan Rather, die in de jaren '70 verslag deed van het Watergate-schandaal voor CBS News

Maar gaat die vergelijking wel op? Watergate begon met een inbraak bij het hoofdkwartier van de Democratische Partij in het Watergate-complex in Washington DC. De journalisten Carl Bernstein en Bob Woodward onthulden dat de inbraak was uitgevoerd door de commissie die de herverkiezing van president Nixon moest veiligstellen.

De twee verslaggevers van de Washington Post legden een wijdverbreid complot bloot om de Democratische partij te ondermijnen. Ook toonden ze aan dat de president het schandaal in de doofpot probeerde te stoppen (Nixon zou Bernstein en Woodward bestempelen tot “de vijand”). Tientallen hooggeplaatste leden van Nixons regering werden voor de rechter gesleept en veroordeeld. Nixon zelf trad af.

Het Watergate-schandaal legde tal van misdrijven bloot. Maar dat kunnen we nog niet zeggen over de recente onthullingen over Trumps medewerkers. De contacten tussen Team Trump en de Russische autoriteiten zijn misschien verdacht, maar niet per definitie illegaal. Hetzelfde geldt voor de gesprekken die Michael Flynn had met de Russische ambassadeur. Het is bovendien nog steeds niet duidelijk of Trump hierbij direct betrokken was. Dat is een vraag die een aantal onderzoekscommissies nu moet beantwoorden.

In het boek All the president’s men (nog altijd een absolute aanrader) beschreven Woodward en Bernstein dat ze één bron hadden bij de Amerikaanse inlichtingendiensten, met de codenaam Deep Throat. Dertig jaar later werd die onthuld als Mark Felt, die tijdens Watergate vice-directeur was van de FBI. Felt gaf vaak cryptische, maar cruciale aanwijzingen die het journalistenduo op weg hielp in zijn graafwerk.

De verslaggevers die met de recente onthullingen kwamen over Team Trump, hebben het wat dat betreft een stuk makkelijker gehad. De inlichtingendiensten lekten de laatste maanden aan alle kanten. Het Washington Post-verhaal over Michael Flynn had maar liefst negen (anonieme) bronnen. De New York Times had vier overheidsbronnen voor zijn verhaal over de contacten tussen Trump-medewerkers en de Russen.

We moeten voorzichtig zijn met dit soort primeurs. Op de eerste plaats kunnen we zelf niet controleren wie de bronnen zijn en wat ze allemaal zeggen. Bovendien moet je je altijd afvragen wat de bedoelingen zijn van de lekkende partijen. Het is redelijk te veronderstellen dat ze niet gedreven zijn door enkel nobele motieven, maar dat ze erop uit zijn om Trump in diskrediet te brengen. Het is immers oorlog tussen de president en de inlichtingendiensten (LEESTIP: lees ook dit uitstekende verhaal van collega Michael Persson over Trump vs Deep State).

De lekkers lijken de regie stevig in de hand te hebben. Zo vertelden ze de New York Times dat de inlichtingendiensten gesprekken tussen medewerkers van Trump en de Russen hebben onderschept en opgenomen, maar ze gaven vervolgens niets vrij over de inhoud van de gesprekken. Als er echt sprake zou zijn van illegale activiteiten, zou je verwachten dat dit meteen naar buiten was gekomen. Maar wellicht gaat dat alsnog gebeuren. Who knows?

Nog een reden om voorzichtig te zijn: is het waar wat de inlichtingendiensten vertellen? De New York Times-journalist Judith Miller publiceerde in de aanloop naar de invasie in Irak in 2003 een hele reeks verhalen over de dreiging van massavernietigingswapens van Saddam Hoessein. Het hielp de regering-Bush twijfelende burgers te overtuigen dat Irak een groot gevaar was. Millers verhalen waren gebaseerd op bronnen bij de inlichtingendiensten, maar daarvan bleek achteraf niets te kloppen.

De inlichtingendiensten hebben er geen moeite mee om soms glashard te liegen (misleiding is immers hun core business). James Clapper, Directeur Nationale Inlichtingen, werd in 2013 verhoord door een Senaatscommissie. Hij kreeg de vraag of de inlichtingendiensten op grote schaal Amerikaanse burgers bespioneerden. Clapper ontkende dat ten stelligste. Klokkenluider Edward Snowden toonde een paar maanden later aan dat Clapper gelogen had.

Dat betekent niet dat we de verhalen van de New York Times en de Washington Post op voorhand moeten afwijzen. Dit zijn serieuze media met grote onderzoeksteams die niet over een nacht ijs gaan bij het publiceren van dit soort verhalen. Daaraan gaan uitgebreide controleprocessen vooraf, waarbij ook advocaten betrokken zijn.

Bernstein en Woodward maakten nooit de naam van hun bron bekend (Felt ontmaskerde zichzelf in 2005), maar ze hadden het wel bij het rechte eind. De gelekte informatie die anonieme bronnen aan de Washington Post gaven over Michael Flynn, was ook correct. De Nationale Veiligheidsadviseur bleek wel degelijk gelogen te hebben over zijn contacten met de Russische ambassadeur, zoals hij later zelf toegaf. Trump moest hem daarom ontslaan.

“De lekken zijn echt”, gaf de president toe. Om daar meteen aan toe te voegen: “Maar het nieuws is nep.” Dat is een rare redenering. Als de gelekte informatie inderdaad echt is, zoals Trump erkent, dan zijn ook de verhalen die daarop zijn gebaseerd, echt.

Het zou dus dwaas zijn om de verhalen van de New York Times en Washington Post af te doen als ‘fake news’. Maar een gezonde dosis kritische distantie is zeker op zijn plaats. En om dit nu al een tweede Watergate-schandaal te noemen is wel erg voorbarig.