“We need to fix Facebook”, kopte the New York Times groot. Aanleiding voor het stuk waren de verhoren in het Amerikaanse congres die plaatsvonden begin november over het verspreiden van nepnieuws en –advertenties gefabriceerd en gekocht door Rusland tijdens de Amerikaanse verkiezingen. In het stuk werden negen experts uit de technologiewereld gevraagd om advies hoe zij Facebook zouden repareren, zo inrichten dat dit nooit meer zou gebeuren. Meningen liepen uiteen van het oproepen tot transparant maken van het Facebook algoritme, tot ontwerpoplossingen van het uitbreiden van de like-knop met verschillende andere ‘engagementknoppen’ of het chronologisch sorteren van de timeline in plaats van het sorteren met een algoritme.

Maar moet Facebook wel gerepareerd worden?, vraagt journalist David Cohn zich af. Springen we niet te snel op allerlei ‘ontwerpoplossingen’, voordat we begrijpen waar het probleem echt zit? Volgens Cohn moeten we eerst iets fundamenteels begrijpen voordat we in oplossingen denken: Fake news is geen foutje van Facebook dat we moeten herstellen. Fake news is inherent aan de werking van Facebook.

Facebook is een sociaal netwerk. En daarmee is het een gereedschap om je identiteit mee te bouwen. Zoals je weet, kun je je identiteit uitdragen met vele zaken. Van kleding, tot de muziek waarnaar je luistert, tot waar je je dagelijkse bakkie koffie haalt, tot je designerfiets. Tot het nieuws dat je deelt op Facebook. Waar nieuws in de traditionele setting dient om iemand te informeren over de wereld, dient nieuws op een sociaal netwerk als Facebook om je vrienden te informeren wat jij belangrijk vindt aan de wereld.

Wat we moeten begrijpen aan nieuws op Facebook, zo stelt Cohn, is dat als jouw vriend Tim een nieuwsbericht deelt, je dat niet moet zien als nieuws, dat wil zeggen als iets feitelijks dat gebeurt in de wereld. Je leert niet zozeer iets over de wereld, maar over Tim. 

Dat gebeurt er dus als nieuws in het identiteitsvormende korset van Facebook terecht komt. Dan verlies je de feiten en draait het om persoonlijke waarden en waarheden. Is dat een probleem? Ja, zeker als je je nieuws van Facebook haalt, zoals de meeste mensen, stelt Cohn. Maar is het een foutje dat we kunnen oplossen? Nee, het zit echt in de kern van wat Facebook is. ‘News can be social [ zoals community nieuwsplatforms als Reddit of Wikipedia ] but social can’t be news.’ 

Dat zet aan het denken, vind je niet? Sure, laten we het probleem en de oorzaken van fake news niet reduceren tot bovenstaande analyse. Het moge duidelijk zijn dat er een heel machtssysteem achter zit. Maar ik besef door Cohn’s analyse wél hoe weinig we eigenlijk nog begrijpen van de uitwerking van de technologie waarmee we ons omringen en ons mee uitdrukken.

Het adviesbureau McKinsey berekende dat we eigenlijk 4 tot 8 uur (!!!) per week zouden moeten besteden aan bijscholing van onze technologische vaardigheden om bij te kunnen blijven in ons werk. De grote vraag is dan: waar ga je die uren aan besteden? Ik zou ervoor pleiten dat dit soort diepere begrip rondom de werking van technologie er ook onderdeel van uitmaakt. 

Inwoners van Amsterdam kan het bijna niet ontgaan zijn: het is IDFA-tijd. Het Internationale Documentaire Festival is weer neergestreken. Onderdeel daarvan is de Doclab expo in de Brakke Grond die elk jaar weer nieuwe vertelvormen onderzoekt. Zo heb je er bijvoorbeeld een VR-bioscoop, maar er staan ook genoeg installaties die je interessante vragen stellen over je relatie met technologie. Mijn favorieten:

Eén van de grote vragen die belangrijk wordt om onszelf te stellen in de ontwikkeling van technologie is: in hoeverre zijn we bereid om ongemak en frictie te dragen voor meer privacy en controle over onze aandacht? Technologie, zoals Alexa, het smart home systeem van Amazon, wordt nu ontworpen om ons zo efficiënt en optimaal mogelijk te dienen, maar wat gaat daarbij ongemerkt verloren? Lauren McCarthy probeert daarachter te komen door zichzelf als menselijke versie van Alexa te verkopen. Net als het tech systeem houdt ze haar mensjes 24 uur per dag in de gaten en probeert ze hun behoeftes zo goed mogelijk te vervullen d.m.v. toegang tot al de tech in huis. Wie is de betere  intelligente assistent: de mens of de machine?

Dit weekend is trouwens in Eindhoven een speciale performance van haar te zien: 24 hour host. Een cocktailfeestje waar ze gasten in gesprekken aan elkaar koppelt op basis van hun data. Zou dat echt een leuke party worden?

Wat doe jij als je even ergens moet wachten? Ja, ik wist het wel, je pakt je telefoon erbij. #veryveryshort zijn tien ieniemie filmpjes (het best te bekijken je smartphone) om je wachtmomentjes een stuk verrassender in te vullen dan weer een scroll door je Facebook timeline. Zo kun je een korte test doen om te meten hoe zeer bevooroordeeld je bent, laat een digitale postduif je zien welk proces een mail of app je door moet of kun je met een zeiltje je smartphone op de digitale zeeën laten varen.

Je bent je er misschien niet van bewust, maar elke week worden er duizenden video’s geupload op Youtube die niet bedoeld zijn om viral te gaan. Bedoeld voor een kleine kring van ogen, maar toch in de volle openbaarheid voor iedereen te zien. Astronaut.io toont van al deze video’s een paar seconden en ik zeg je: het is fantastisch wat je allemaal tegenkomt. Een geweldige taart met dwarsdoorsnedes uit alle aspecten van het menselijk leven, heel ontroerend en lekker kneuterig.

In onze Instagram-wereld willen we maar wat graag zo mooi mogelijke foto’s maken, om maar die likes te verzamelen. Wat nu als je een middel tot je beschikking had waarmee je gegarandeerd goede foto’s maakt? Deze camera zonder zoeker of scherm, maar mét kunstmatige intelligentie, onthoudt alle winnende World Press Photo Award foto’s van 1955 tot nu. De camera identificeert bepaalde patronen en is zo geprogrammeerd om enkel winnende foto’s te herkennen en op te slaan. De lol gaat er alleen wel een beetje af, zodra je merkt dat de camera dus geen enkele van je foto’s opslaat omdat je fotografische kwaliteiten onder de maat worden bevonden…

Naast de DocLab expo is in de Brakke Grond ook een expositie te zien om internetkunstenaar Jonathan Harris te eren. Hij maakt fantastische werken waarmee hij eigenlijk vooral ons als mensen blootlegt. Zo is ’We feel fine’ een soort almanak van menselijke emotie, waarbij het internet elke tien minuten wordt afgezocht naar uitdrukkingen van menselijke emotie. Wordcount is een visualisatie van de meest gebruikte Engelse woorden. Zo wordt ‘mother’ vaker gebruikt dan 'father’, maar staat 'asshole’ veel lager gerangschikt dan 'dick’. En het manifest 'Data will help us’ toont je onze ambigue gevoelens over big data.