Dat klinkt heel mooi, maar zijn we nu echt met onze disciplineringspraktijken onze vrijheid aan het kopen, of zijn we stiekem in een ander soort discipline beland die toch door autoriteiten gedicteerd wordt?
Rasch begint een donkerbruin vermoeden te krijgen dat het allemaal niet zo ideaal is, als ze leest over hoe we mindfulness moeten inzetten om onze relatie met onze smartphone in goede banen te leiden. Ze las mediafilosoof Howard Rheingold –
ik schreef over hem in deze nieuwsbrief – die schreef: “een mindful gebruik van sociale media begint ermee dat je het doorhebt als je aandacht begint af te dwalen, om hem vervolgens met zachte hand opnieuw te laten focussen op je hoogste prioriteit, alsof je een puppy traint.’
Hé, wacht eens even!, denkt Rasch. “Een puppy wordt getraind om gehoorzaam te zijn aan de baas. Maar als ik mijn aandacht op puppycursus doe, wie leert hij dan te gehoorzamen?“
De vraag van Rasch dwingt ons om te kijken naar het karakter van onze zelfdisciplinerings-praktijken. Voor wie doe jij eigenlijk je digital detox?
Zelfdiscipline heeft maar weinig met onszelf te maken volgens de Koreaans-Duitse filosoof Byung-Chul Han. Onze zelfdiscipline is vooral een instrument waarmee je ongemerkt toch aan de leiband loopt van de bedrijven en instanties die de belangrijkste spelers zijn in onze maatschappij.
Het venijn zit ’m erin dat het niet alleen onzichtbaar gebeurt, maar dat je ook nog eens denkt dat JIJ het zelf wil. Wait, wat?
Dat komt omdat we leven in een prestatiemaatschappij, waarin succes, groei en winnen de belangrijkste doelen zijn en efficiëntie de belangrijkste waarde. We rennen met z'n allen mee, omdat we denken dat een succesvolle carrière belangrijk voor ons is. In een prestatiemaatschappij werk je niet hard omdat het moet van een baas, maar omdat je het zelf ‘wil.’
"Waar niet-mogen het devies was van de commandomaatschappij, is ‘kunnen’ het centrale woord van de prestatiemaatschappij”, schrijft Han in z'n boek ‘De vermoeide samenleving’.
“In plaats van verbod, gebod en regulering komen project, initiatief en motivatie […] Mensen van nu zijn “geen ‘ondergeschikten’ meer, maar ‘high potentials’.“
Veel van onze zelfdisciplineringspraktijken - zoals ook rondom onze smartphone - staan in het teken van zo efficiënt mogelijk met onze tijd omgaan. Productief te werken. Even compleet af te schakelen zodat we daarna maar zo hard mogelijk weer vooruit kunnen stomen.
Dus, zo vraagt Mirjam Rasch zich af, zijn we niet in de volgende val getrapt?
"Waar afleiding de eerste stap was om macht en geld te verkrijgen en we nu in een situatie zijn gekomen waar de afleiding zo zichtbaar ons boven ons hoofd groeit dat we ertegen in opstand komen, schuilt in deze opstand hetzelfde machtsmiddel.”
“Mijn puppyaandacht gehoorzaamheid aanleren zal er waarschijnlijk vooral voor zorgen dat ik zelf beter leer gehoorzamen. De hoogste prioriteit waar ik steeds opnieuw naar terug moet keren is allang ingevuld door degenen die baat hebben bij orde en discipline, net zoals de afleiding op internet vooral ten dienste staat van de winst van beursgenoteerde bedrijven […] door het trainen van mijn aandacht als een puppy word ik in feite zelf getraind om uit te voeren wat de disciplineringsmachine me opdraagt. En de opdracht van die machine hangt nauw samen met het doel dat ook mediabedrijven nastreven, zij die met afleiding jagen op onze aandacht […]”
