Vorige nieuwsbrief schreef ik over het werk van Peter Paul Verbeek en hoe hij duidelijk maakt dat we de impact van technologie op ons denken onderschatten doordat we continue vanuit onszelf blijven denken. Floridi is het in zijn boek ‘The Fourth Revolution’ (2014) helemaal met hem eens. Hij stelt dat ons denken over technologie wordt ondermijnd doordat we een heel antropocene blik hanteren, waarin de mens centraal staat en de belangrijkste kracht is in het vormen van de wereld om hem heen. Daardoor missen we wat Floridi de ‘in-betweenness’ van technologie noemt, waardoor je kunt zien wat er aan het andere uiteinde zit. Zo is mijn zonnebril vandaag een technologie tussen mij en de zonneschijn in. Mijn schoenen is de technologie tussen mij en straat waarop ik loop. Maar waartussen is mijn smartphone de technologie?

Een interessante tegenbeweging hierin is trouwens het ‘Parliament of Things’. Oorspronkelijk een idee van de techniekfilosoof Bruno Latour, waarmee hij pleit dat de normen en waarden van de dingen zelf ook een stem in het gesprek krijgen. De Nederlandse organisatie ‘Parlement der Dingen’ onderzoekt al wat het betekent om namens de dingen te spreken. Wat betekent het bijvoorbeeld als een rivier rechten en plichten krijgt? Iets dat overigens in maart echt is gebeurd met een rivier in Nieuw-Zeeland: de Wanganui-rivier is een officiële rechtspersoon nu en heeft daarmee dezelfde rechten als een mens. Deze tegenbeweging concentreert zich nu nog vooral op de natuur, maar hun uitgangspunt is ook interessant om onze relatie met technologie mee te doordenken.  

Als je deze ‘in-between relatie’ van ons met onze tech eens goed onder de loep neemt, zie je dat wij eigenlijk steeds minder in beeld zijn. Technologie functioneert steeds meer buiten ons om, en communiceert hoogstens met andere technologie i.p.v. met ons. Een ontwikkeling die zich nog verder zal gaan doorzetten met het Internet of Things. Volgens Floridi verschuift onze rol hierdoor van gebruikers van technologie naar ‘potential beneficiaries who are out of the loop’. 

De situatie waar we nu met onze technologie in komen, vergelijkt Floridi met een klassiek huis uit de Renaissance waar bediendes door verborgen gangen ongemerkt zorgden voor een optimaal functioneren van het huishouden. 

Totdat er iets misgaat, hebben we eigenlijk geen idee - en hebben we dat ook niet nodig - wat er aan technologie functioneert in de bedienden-kamers van ons bestaan. 

Niet alleen zijn we minder ‘in the know’ over het hoe en wat van onze tech, maar we hebben ook een fundamenteel andere existentiële positie gekregen. 

Floridi beschrijft dat er vier revolutionaire wetenschappelijke ontdekkingen zijn gedaan die ons idee over de plek van de mens in het universum op z'n kop gezet hebben. Ten eerste bewees Copernicus dat wij niet het centrum van het universum zijn, toen hij ontdekte dat de zon niet om de aarde beweegt, maar de aarde juist om de zon heendraait. De tweede revolutie kwam met Darwins evolutie-theorie een einde aan het idee dat de mens de onbetwiste heerser van het biologische koninkrijk is. Freud haalde vervolgens met zijn theorieën over de impact van het onderbewuste, onze rationaliteit (Ik denk, dus ik ben) omver. En het laatste duwtje werd gegeven tijdens de Vierde Revolutie door Turing, die met zijn test waarbij een computer zich als mens kan voordoen, mensen en computers op één lijn plaatst.

Grappig weetje: tussen de zeventiende en negentiende eeuw stond het woord ‘computer’ voor ‘iemand die berekeningen uitvoerde’. Dus Turing was rond 1950 genoodzaakt om een onderscheid te maken wanneer hij het had over een menselijke computer en een technologische computer. Na Turing verloor het woord computer geheel z'n antropocene lading en valt samen met de computer die we nu kennen.

Maar wat zijn we dan wel? Wat is er van ons overgebleven na deze Vier Revoluties? Wij zijn informatie organismen - oftewel Inforgs - in een informatie omgeving - de Infosfeer - die we delen met andere informationele agenten, zowel van vlees en bloed als in de artificiële variant, die ook informatie logisch en autonoom kunnen verwerken. 

Hierin ziet Floridi ook een verklaring voor de manier waarop we nu als inforg op onze waarde beoordeeld worden:

En tot slot een berichtje van de zaak: 9 en 10 juni vindt het Future Flux Festival plaats over allerlei nieuwe ontwikkelingen in technologie: van ontwerpen voor privacy, tot het bouwen met 3Dprinting technieken, tot het werken met drones. Als co-curator heb ik voor de How Do You Do -sessie waarin je een kijkje in de keuken van tech-makers krijgt, enkele toffe namen mogen aandragen die ik jullie alvast even kort wil voorstellen (maar ik zou jullie natuurlijk willen aanmoedigen om zelf een kijkje te gaan nemen op het festival!). 

* Leanne Wijnsma onderzoekt hoe je mensen op een andere manier bewust kunt maken van de data die ze ongemerkt online verliezen. Het is een heel abstract gegeven dat mensen gewoon niet raakt. Daarom heeft ze ‘The Smell of Data’ ontworpen dat de verloren data omzet in een geurstootje. Mogelijk nog interessanter vind ik de video’s die ze rondom haar project heeft gemaakt waarin ze in gesprek gaat met tech-denkers als Dimitris Tokmetzis over hoe we een nieuwe taal moeten vinden om over verlies van privacy en data te praten.

* Jet van Gispen (Ethics for Designers) en Jan Belon (IoT Design Manifesto) zijn pioniers in een beweging die nu sterk opkomt in het ontwerpen van (tech)design: hoe kun je als ontwerper verantwoordelijkheid nemen voor de ethische gevolgen van je ontwerp? Pro-ethisch design noemt Floridi dat trouwens, wat inhoudt dat je dus al doelbewust normen en waarden in je ontwerp inbouwt, daarmee ook andere uitsluit, en dus de verantwoordelijkheid (maar ook keuzevrijheid) minder bij de gebruiker neerlegt. Een ontzettend relevant en interessant werkgebied. 

* Isabel Mager toont met haar werk ‘5000 Times’ hoe er in het koude stukje techniek in je hand, toch ongemerkt een heleboel mensenwerk zit. Alhoewel, mensenwerk…de handelingen die nodig zijn voor het maken van jouw Iphone of Ipad zijn eigenlijk ontzettend repetitief en robotachtig. Wist je bijvoorbeeld dat een medewerker van de Iphone-fabriek in Shenzen 3600 keer per dag een foto maakt met een Iphone om de beeldkwaliteit te controleren?

* Dries Depoorter staat met andere projecten op HDYD, maar ik wil jullie graag zijn project ‘Non-Views’ tippen. Dat is een extensie voor Chrome zodat je kunt bekijken hoe vaak een youtubefilmpje NIET is bekeken. Het aantal views en likes verandert ons kijkgedrag - zelfs al is het misschien niet de juiste maat om een kwalitatiefvolle ervaring op youtube aan af te meten zoals ik al eerder schreef. Hoe verandert je besef van waarde van de ‘Charlie bit my finger’ video als je weet dat meer dan 6 biljoen mensen op de wereld deze NIET gezien hebben?

En nog een berichtje van de zaak (ja, tis druk op de zaak :). A.s. woensdag 31 mei is de live talkshow Stadsleven, waar ik programmamaker van ben, over het thema ‘Discrimineren met data’, 20.00-22.00 uur in de Balie. Je wordt steeds vaker ongemerkt beoordeeld op data van je die rondslingeren online. Zo merkte ik deze week toen ik mijn Twitter account even ging nakijken. vanwege recente veranderingen in de privacy policy, dat Twitter op basis van analyse van mijn tweets inschat dat ik een vrouw ben, in welke leeftijdscategorie ik val enz. Dingen die ik helemaal zelf nooit heb ingevuld omdat ik dat niet relevant vind voor Twitter, én dingen op basis waarvan ik advertenties wel óf niet aangeboden krijg. En daarin zit natuurlijk de crux: dat me daardoor eventueel kansen worden onthouden. 

Dit normaal ongemerkte discrimineren met data wordt trouwens heel treffend verbeeld door het koffiezetapparaat dat Vincent Hoenderop ontwikkelde tijdens z'n stage voor medialab SETUP. Op basis van je postcode krijg je oftewel een lekker bakje koffie, oftewel een heel waterig bakkie pleur (hoe slechter de buurt, hoe meer water er wordt toegevoegd). Mijn eigen buurtje in Amsterdam Oost leverde in elk geval het smerigste bakje op dat ik ooit heb gedronken…

…zie ik je woensdag bij Stadsleven ‘Discrimineren met data’ of 9 juni tijdens How Do You Do op het Future Flux Festival!