Vanaf 1 januari heeft Frankrijk een wet aangenomen die bedrijven met meer dan 50 werknemers verplicht om een ‘disconnection’ beleid te hebben rondom communicatie na werkuren en in vakanties. Kortom: zodra je het kantoor uitwandelt kun je je email vergeten en je smartphone negeren. 

De Franse minister van werk, Myriam El Khomri, hoopt dat de wet de gezondheidsgevaren van 'info-obesitas’ tegengaat. Steeds meer studies tonen de gevolgen van een 'altijd-aan’ werkcultuur, die ervoor zorgt dat werknemers niet genoeg rusten en herstellen van het werk. Zo toonde de Franse researchgroep Eleas aan dat meer dan 1/3de van Franse werknemers hun smartphones gebruiken om buiten werktijd te werken, terwijl 60% van de werknemers de wet steunen. 

Ook de Universiteit van Brits Columbië vond in een studie dat werknemers die hun emails slechts drie keer per dag checkten minder stress hadden. De Colorado State University bewees het omgekeerde: dat werknemers van wie verwacht werd om na werktijden hun email en telefoon te beantwoorden, verhoogde stress hadden. Twee weken geleden schreef ik al over de gevolgen van de continious partial attention, de term die Linda Stone hiervoor gebruikt.

Frankrijk mag dan wel het eerste land zijn dat officieel dit heeft vastgelegd in de wet, er zijn andere landen die ook bezig zijn met beleid hieromtrent. Zo zijn Japanse ambtenaren verplicht om hun werk voor 8 uur ’s avonds af te hebben. Daarna mag je blijven zitten werken, maar sta je wel onder toezicht van een strikt overwerk-preventie-team. En in Duitsland hebben managers een wettelijk verbod om tijdens vakanties hun werknemers te contacten.

Ook verschillende bedrijven hebben al ‘right to disconnect’ beleid. Zo hebben de 100.000 werknemers van de Duitse autofabrikant Daimler de emailfunctie 'Mail on Holiday’ die automatisch alle inkomende mails tijdens vakantie delete zodat je na je vakantie kunt beginnen met een lekker lege inbox. Volkswagen heeft een beperkte emailserver in de avonden en weekenden en managers van de verzekeringsmaatschappij Allianz Frankrijk met 10.000 werknemers, hebben strikte orders om geen emails te sturen na 6 uur ’s avonds. Ook mogen ze trouwens geen vergaderingen op de late namiddag organiseren. De 7 campussen van de KEDGE Business School laten netjes weten bij mails na 7 uur ’s avonds dat de werknemer 'out of schedule’ is en je hem of haar pas weer de volgende dag kunt bereiken. Ook hebben ze vastgelegd in hun beleid dat het ontvangen van excessief veel emails een misbruik is waarvoor je als werknemer naar hun human resources afdeling kunt stappen. 

Je kunt je afvragen of de ‘right to disconnect’ een eerste stap is naar digitale burgerrechten. Waar zouden we nog meer recht op hebben bijvoorbeeld? Sidney Vollmer, host van de podcast Digitalisme, beschreef vorig jaar 22 rechten die we volgens hem kwijtraken door digitale technologie. Onze technologie biedt ons vele kansen, maar zet daarmee wel vaak een nieuwe standaard. Zo hebben we volgens hem recht op:

* Het recht op verveling: Iedere burger heeft het recht op nietsdoen. Op dromerig uit het raam staren naar ons vlakke, vlakke land in plaats van naar een scherm.

* Het recht op pech en toeval: We hebben recht op de toevallige bijkomstigheden die ons leven onvoorspelbaarder maken, die nu door onze smartphones wordt weggenomen, zoals een regenbui.

* Het recht op verdwaling: De kortste route van A naar B is geen plicht. We hebben het recht om zélf de route uit te zoeken.

* Het recht op te laat komen: We hoeven niet binnen vijf minuten de ander een bericht te sturen om onze vertraging aan te kondigen.

* Het recht op intuïtie: Hoezeer het algoritme ook zegt dat we behoefte hebben aan X, moeten daten met Y, boek Z gelezen zou moeten worden: we hebben het recht algoritmische suggesties naast ons neer te leggen. En voor onze eigen, stomme, ongeïnformeerde, puberale, achteloze, hopeloze keuze te gaan.

Wat de Franse wet interessant maakt, is niet alleen dat het een standaard zet voor wat belangrijke culturele waarden zijn en welke plek technologie daarin moet innemen. Maar de wet toont tussen de regels ook de moeilijkheden hiermee. Want: wiens standaard is dit eigenlijk? Hoe kun je als land, cultuur of bedrijf een standaard zetten voor individueel smartphonegebruik?

Dit dilemma wordt goed beschreven door journalist Carly Hoilman die beschrijft hoe de wet vrijheid kan betekenen voor de moeder die zo ’s avonds haar aandacht volledig kan richten op haar drie bloedjes van kinderen (die ondertussen alleen maar zitten te snapchatten met hun vriendjes, maar goed…), maar juist een beperking van vrijheid voor de 23-jarige ambitieuze werknemer die vrije tijd in overvloed heeft en graag overuren wil maken om sneller te kunnen stijgen op de carrièreladder.

De ‘right to disconnect’ is ingebed in een werkcultuur waar veel mensen juist profiteren van de flexibiliteit en het 'work anytime, anywhere’ juist als vrijheid ervaren. (Laat staan het aantal werknemers dat samenwerkt met collega’s uit verschillende tijdzones). Werk heeft nu een andere invulling dan voor voorgaande generaties: werk is zingeving geworden, een onderdeel van je identiteit. Is daar zomaar een on/off knop op te zetten?