Popcorn #63: Sufjan Stevens maakt het de luisteraars moeilijk | De meesterlijke rijke plaat van SAULT

Ha muziekliefhebbers,

Morgen is het twintig jaar geleden dat het baanbrekende Kid A van Radiohead verscheen. Ik weet nog goed hoe ik aan de radio gekluisterd zat toen 3FM dit album bij de release integraal uitzond. Amper gitaren, de vervormde stem van Thom Yorke, de elektronica; wat moest ik als 18-jarige wennen aan deze muziek die zo radicaal anders was dan meesterwerk OK Computer. Een moeilijke plaat, waar ik pas na heel veel luisterbeurten van ging houden. 

Bij het luisteren naar het The Ascension van Sufjan Stevens moest ik regelmatig aan Kid A denken. Deze plaat breekt drastisch met het geluid van de alom geprezen voorganger Carrie & Lowell en heeft ook veel tijd nodig. Zoals Yorke destijds klaar was met optredens, gitaarmuziek en zijn eigen stem (lees vooral een voorpublicatie van een boek over Kid A bij Pitchfork) wil ook Stevens het roer omgooien. “I just got so sick of folk music”, vertelde hij in een interview met The Atlantic. Dat zullen we weten ook.

Of The Ascension net zo'n baanbrekende plaat als Kid A is, lees je in deze nieuwsbrief, waarin ik ook het sensationele nieuwe album van SAULT bespreek. 

Het nieuwe album van Sufjan Stevens duurt tachtig minuten, maar na vijf minuten moet je al even naar adem happen. Opener Make Me An Offer I Cannot Refuse heeft duizelingwekkende tempowisselingen en werkt als een op hol geslagen wasmachine toe naar een climax met zinderende industriële beats.

Het contrast met voorganger Carrie & Lowell (2015), waarop hij wist te ontroeren met verstilde liedjes met diep persoonlijke teksten over familietragedies, kan haast niet groter. Stevens verruilt op The Ascension de gitaar en piano van die hartverscheurende plaat voor synthesizers, elektronica en drumcomputers.

Deze nieuwe muzikale richting is behoorlijk wennen geblazen en vond ik aanvankelijk niet zo geslaagd. Alsof Stevens een fel gekleurd jasje aan heeft getrokken dat hem niet echt staat. Pas na flink wat luisterbeurten raakte ik meer gewend en groeide mijn waardering. Deze plaat klinkt meer ‘bossy’ en ‘bitchy’ - zoals hij het zelf bij The Atlantic noemde - en dat is niet voor niks.

The Ascension is namelijk een opvallend politiek geëngageerde plaat, waarop pessimisme en verbittering doorklinkt over zijn land waar een tv-beroemdheid uit kon groeien tot president. “I’m ashamed to admit I no longer believe”, zingt hij op de 12 minuten durende afsluiter America - niet verwijzend naar zijn eigen geloof - waarna hij vervolgt: “Don’t do to me what you did to America”. Op de aanstekelijke elektropop van Video Game zet hij zich op indirecte manier af tegen de jacht op zoveel mogelijk likes en volgers.

Lang niet alle nummers zijn zo toegankelijk als die single. Zo vergt Die Happy, waarop slechts zo'n twintig keer ‘I wanna die happy’ klinkt, best wat van de luisteraar en is Death Star met z'n mathematische ritme een wat krampachtige poging om Radioheads Idiotheque naar de kroon te steken. Beter geslaagd zijn het fraaie dromerige Run Away With Me en Tell Me You Love Me. Tegen het einde bewijst Stevens op de indrukwekkende titeltrack dat hij het diepst weet te raken als hij het muzikale geweld achterwege laat.

Het valt te prijzen dat Stevens op iedere plaat weer op zoek gaat naar een nieuw geluid, maar hij maakt het luisteraars wel moeilijk op het erg lange The Ascension. Wie de tijd neemt wordt beloond, maar ik vermoed dat het gros van zijn fans hoopt dat dit slechts een tijdelijk muzikaal uitstapje is.

Wie in deze tijd als artiest succesvol wil zijn, moet zichzelf als ‘brand’ in de markt zetten en een ‘fanbase’ opbouwen. Het is verfrissend dat het Britse SAULT daar mooi niet aan meedoet. In achttien maanden tijd bracht dit mysterieuze muziekgezelschap maar liefst vier albums uit, zonder optredens, interviews, videoclips en Instagram-posts. Sterker: het is nog steeds niet helemaal bekend wie er naast producer Inflo (Little Simz en Michael Kiwanuka) betrokken zijn bij dit collectief. Alles draait om de muziek.

Na het bejubelde Untitled (Black Is) van juni is daar nu al opvolger Untitled (Rise) en die is nog veel beter. Ook deze plaat biedt een mix van soul, funk, gospel en spoken word, maar daar zijn nu dance en disco aan toegevoegd. Vooral op de verslavende eerste helft zijn de invloeden van artiesten als Michael Jackson, Stevie Wonder, Marvin Gaye, The Roots en Massive Attack hoorbaar. 

De spannende ritmes, drums en percussie zorgen voor een geweldige boost, waarbij je moeilijk stilt kunt zitten. Neem alleen al de Batacada-achtige percussiegroep die halverwege het groovende Strong wordt opgetrommeld en ook I Just Want to Dance opsiert. De opzwepende mix, waarin zang en samples elkaar afwisselen, doet denken aan The Avalanches’ Since I Left You (2001), waarop ook in sneltreinvaart een groot deel van de muziekgeschiedenis langskomt.

Doordat er muzikaal zoveel gebeurt, mis je aanvankelijk haast dat SAULT hier ook racisme en politiegeweld aan de kaak stelt. Dat gebeurt in de laatste vijf nummers op een meer ingetogen wijze. “Why do you keep shooting us?”, klinkt het op het sobere Uncomfortable met piano en spaarzame percussie. Het is knap dat op deze meesterlijke rijke plaat niet alleen woede hierover doorklinkt, maar ook de Bijbelse boodschap van hoop. Zoals op de prachtig gezongen afsluiter Little Boy: “Heaven’s angels / Is shining down on us / They won’t go away / God has chosen us”

Ik kijk vooral uit naar het nieuwe album van Spinvis dat overmorgen verschijnt. De eerste paar nieuwe tracks en de sessie op Vlieland beloofden veel goeds. 3voor12 heeft in aanloop naar 7.6.9.6. 74 nummers van Spinvis gerecenseerd en ik kan me aardig in de lijst vinden, hoewel Kom Terug en Tienduizend Zwaluwen best een stukje hoger hadden gemogen.

Verder verschijnen overmorgen:

Een week later (9 oktober) kun je deze platen verwachten:

Veel luisterplezier gewenst!

Hartelijke groet, David Haakman