Week 25 bij Nieuwscheckers: Placenta eten, gezonde frikandellen en het wereldfactcheckcongres

Een placenta-smoothie? Lasagna alla placenta? Placenta eten zou goed zijn voor de ijzerwaarde van een vrouw, postnatale depressies voorkomen, de melkproductie stimuleren en herstel na de zwangerschap bevorderen. Afgelopen week verscheen er een persoonlijk verhaal over op Lindanieuws. Nieuwschecker Fiorella Opromolla vond in de medische literatuur geen wetenschappelijk bewijs voor die gezondheidsvoordelen. Het zou zelfs gevaren met zich meebrengen, waaronder infecties die kunnen worden overgedragen op het kind. Lees de hele factcheck hier.

En van placenta… naar frikandellen. Volgens Gatsby en Girlscene is uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat frikandellen gezond zijn. We zouden er zelfs meer van moeten eten. Maar wat blijkt? Er bestaat helemaal geen wetenschappelijk onderzoek naar frikandellen. Bovendien bevatten frikandellen veel verzadigd vet en zout, en zijn dus helemaal niet gezond.  Benieuwd naar de factcheck? Lees ‘m hier.

Volgens de websites Gatsby en Dingenvoorvrouwen hebben vrouwen nu een legitiem argument om hun man meer te laten schoonmaken: mannen die dagelijks een halfuurtje het huis poetsen, zouden langer leven. NUcheckt preciseert: onderzoekers hebben het effect van bewegen op het algehele risico op vroegtijdig overlijden en hart- en vaatziekten onderzocht. Zij hebben dus niet gekeken of je schoonmaakt, en ook niet of je een man of vrouw bent. Desondanks beschouwt NUcheckt de claim als grotendeels waar, omdat mannen die intensief schoonmaken en daarbij goed bewegen, inderdaad langer kunnen leven. Maar dat kan ook voor vrouwen gelden, en ook als je gaat dansen, hardlopen of de hond uitlaten.

Enkele maanden geleden waren de landelijke verkiezingen in Italië, en inmiddels is er een nieuw kabinet. NRC sprak Anna Laura Orrico, Kamerlid van de Vijfsterrenbeweging in de regio Calabrië, Zuid-Italië: “Ik kom uit Calabrië, het armste gebied van Europa. Vijftig procent van de jongeren boven de 18 jaar wil daar weg.” NRC Checkt zocht het uit: Calabrië is inderdaad een relatief arme regio binnen Italië. Volgens de EU wordt de regio gekarakteriseerd door verouderde industrie, lagere werkgelegenheid en minder kansen voor de mensen die daar worden geboren. Maar in dit geval heeft Orrico het bbp per hoofd en de regio vergeleken met de rest van Europa, en dan blijkt dat de problemen en armoede in Oost-Europa nog altijd groter zijn. De uitspraak is dan ook onwaar.

We blijven in Italiaanse sferen, want Nieuwscheckers was deze week in Rome! Van 20 tot en met 22 juni kwamen zo'n 230 factcheckers uit meer dan 50 landen daar samen voor het congres Global Fact, georganiseerd door het International Fact-Checking Network (IFCN) van onderzoeks- en opleidingsinstituut Poynter. 

Sinds de ophef over ‘fake news’ spelen factcheckers plotseling een rol waaraan ze nog moeten wennen, aldus IFCN-directeur Alexios Mantzarlis in zijn openingsspeech: ze zijn spelers geworden in een wereldwijde informatie-oorlog, die het oor hebben van overheden en platforms, maar weinig personeel (zie deze fact-sheet en dit overzicht).

Een uitgebreid verslag van het congres staat op de site van Poynter. Enkele hoogtepunten:

Factchecken is behoorlijk tijdrovend. Je moet een te checken bewering vinden, de bewering controleren en zorgen dat je conclusie verspreid wordt en bij je doelgroep terecht komt. Hoe mooi zou het zijn als je bepaalde zaken zou kunnen automatiseren? Hier wordt hard aan gewerkt en de ontwikkelingen zijn veelbelovend. Op de Global Fact 5-conferentie werden een aantal projecten op dit gebied gepresenteerd:

FactStream - Hoe gaaf zou het zijn dat als je naar een talkshow, politiek debat of toespraak op televisie kijkt, er tegelijkertijd factchecks verschijnen op je telefoon van de beweringen die gedaan worden? FactStream is de app van het Duke Reporters Lab die dit doet. Lees er hier meer over.

Tech & Check Alerts - Veel werk van factcheckers zit in het opsporen van beweringen die gecheckt kunnen worden. Het zou veel tijd besparen als je dat kan automatiseren. Ook daar werkt het Duke Reports Lab aan. En het met succes. Op dit moment worden transcripten van CNN door Claimbuster gegooid, een programma dat in staat is om in tekst vast te stellen welke uitspraken feitelijkheden bevatten die gecheckt kunnen worden. Factcheckers krijgen een e-mail met een lijst aan beweringen die ze kunnen checken. Wauw, dat willen we ook in Nederland. Ideaal bijvoorbeeld om de transcripten van debatten in de Tweede Kamer uit te kammen op uitspraken van politici die we kunnen checken. Hier lees je meer.

Full Fact Alpha - Het Britse Full Fact werkt aan een soortgelijk systeem, maar dan nog geavanceerder. Van audio worden automatisch transcripten gemaakt, daar worden vervolgens automatisch feitelijke beweringen uitgehaald en vervolgens wordt in de database met factchecks van Full Fact gekeken of die bewering al eens gecheckt is. Hier lees je er meer over.

Messenger bot Aos Fatos - Het Braziliaanse Aos Fatos ontwikkelt een chatbot die mensen helpt om zelf te factchecken. Mensen kunnen via Facebook Messenger vragen stellen over nieuws dat ze zijn tegengekomen en de chatbot geeft vervolgens tips waarmee mensen zelf kunnen controleren of het nieuws wel of niet juist is. De bot is nog niet beschikbaar, maar het klinkt veelbelovend. Hier lees je meer.

Sinds ‘nepnieuws’ volop in de belangstelling staat, zijn in diverse landen wettelijke maatregelen genomen om misinformatie te bestrijden. De bekendste is de Duitse wet met die vreselijk moeilijke naam ‘Netzwerkdurchsetzungsgesetz’, die socialemediabedrijven verplicht om hatelijkheden binnen 24 uur te verwijderen, op straffen van een boete die kan oplopen tot 50 miljoen euro. Wil je weten welke wetten in andere landen zijn ingevoerd of in voorbereiding zijn? Poynter heeft ze hier op een rij gezet en belooft de lijst voortdurend bij te werken.

Enkele weken geleden stuitte redacteur Fiorella op een wel heel bijzonder bericht: vrouwen die voor aanvang van een vrijpartij hun neus snuiten, hebben een grotere kans op een orgasme. Zij concludeerde na contact met de onderzoeker, diverse KNO-artsen en het uitpluizen van het oorspronkelijke onderzoek al dat de claim onwaar blijkt te zijn en het onderzoek flink uit z'n verband is getrokken. Vorige week is de Volkskrant opnieuw met de claim aan de slag gegaan. Ook zij kwamen tot de conclusie dat het vergezocht is en verwijzen daarbij ook naar onze factcheck. 

Hoe goed kennen journalisten en hun publiek elkaar? Het American Press Institute deed onderzoek naar Amerikaanse nieuwsproducenten en -consumenten. Daaruit bleek dat het publiek maar matig begrijpt hoe nieuws wordt gemaakt - maar ook dat journalisten hun publiek niet goed genoeg kennen. De helft van de Amerikanen weet niet wat de opiniepagina is. Beide groepen hechten aan geverifieerde feiten in context, maar veel Amerikanen vinden dat ze in plaats daarvan opinie en commentaar krijgen voorgezet.

Onze hersens, onze maatschappij en de algoritmen van platforms als Facebook zijn zo ingesteld dat onjuiste informatie zich optimaal kan verspreiden via sociale media. Zo vat een artikel in Scientific American recent onderzoek naar misinformatie samen.

Zie of hoor je een bericht in de media dat je niet vertrouwt? Tip ons via social media of onze website, en wie weet lees je daar binnenkort een factcheck over terug!