De behoefte aan nieuws over de Russische invasie in Oekraïne is groot. Veel van de meest actuele berichten zijn te vinden op sociale media, maar die nieuwsstroom is vervuild met oudere foto’s en video’s en andere misleidende berichten. Factcheckers wereldwijd maken sinds de inval overuren. Wij zetten hier een aantal valse berichten op een rijtje, samen met aanbevolen bronnen van factchecks die ook de komende dagen en weken relevant zullen blijven.
Een deel van de onjuiste en misleidende berichten is het resultaat van Russische propaganda. Russische media promoten bijvoorbeeld claims over Oekraïne als een nazistische staat en beschuldigden het land van illegale handel in menselijke organen. [
BBC] Daarnaast verspreiden socialemediagebruikers uit hun context gerukte foto’s en video’s van andere plaatsen en tijden, daterend van voor de invasie of afkomstig uit games, zoals in de volgende voorbeelden.
Geen invasie van Russische parachutisten
Op TikTok ging een video viraal waarin een stel Russische soldaten uit een vliegtuig sprongen boven Oekraïne. De video werd al ruim twee miljoen keer bekeken. Gebruiker
romanadler123 postte deze video op 23 februari 2022, waarna het in de comments losging. Veel gebruikers van TikTok dachten dat het om een invasie ging. Maar dezelfde video verscheen al eerder op het Instagram-account van dezelfde persoon op 15 augustus 2015. [
Leadstories]
Er circuleren meer van dit soort video’s met parachutisten. Een andere video werd op
Twitter ruim tweeduizend keer geretweet, maar de beelden dateren al uit 2014. [
BBC]
Een vliegshow uit 2020 in Moskou
Op
Twitter verscheen een video van een groot aantal vliegtuigen, die naar verluidt een Russische luchtaanval in Oekraïne uitvoeren. Ook hier gaat het om een oude video. Wie een
reverse image search doet met de
InVID tool, komt er al snel achter dat dezelfde beelden ook opduiken bij een vliegshow in Moskou. Deze vond al in mei 2020 plaats.
Hier is de originele video te vinden. [
India Today]
Explosie in China
Ook een
oude video van een chemische explosie in Tianjin in China wordt nu op sociale media ten onrechte gebruikt alsof het om een Russisch bombardement gaat in Oekraïne. De video begon zich online te verspreiden nadat Poetin donderdag in een televisietoespraak een militaire operatie aankondigde in de regio van de Donbas. De beelden zijn echter al vijf jaar oud en hebben niets te maken met de huidige oorlog. [
India Today]
Geen militaire actie, maar een game
Met name oude foto’s en video’s gaan dus ten onrechte rond op het internet. Maar sommige beelden stammen zelfs uit games. Op Facebook
ging
deze video rond die meer dan 14 duizend keer werd bekeken. Het blijkt een opname uit de videogame
War Thunder. Deze game bestaat al sinds 2016 en verschillende versies van een clip uit de game worden gebruikt op sociale media. [
Lead Stories]
Wil je weten waar je betrouwbare informatie vindt over vervalste video’s en foto’s van Oekraïne? We stelden een lijstje op met factchecks en andere bronnen.
- European Digital Media Observatory (EDMO), waar Nieuwscheckers ook bij is aangesloten, houdt een lijst bij van onjuiste informatie omtrent Oekraïne.
- Vanuit Oekraïne zelf opereren twee IFCN-geaccrediteerde factcheckorganisaties: VOX Ukraine en StopFake. Hier een verzameling van hun recente factchecks.
- Bellingcat houdt een document bij met gedebunkte informatie. Veel video’s en foto’s wijzen ten onrechte op Oekraïense agressie bij de grenzen.
- Ook de BBC bij welke berichten onjuist en juist zijn. Het gaat vaak om dezelfde video’s en foto’s die in de lijsten staan van de bovengenoemde media.
- Factcheckers van India Today verifiëren beelden van de oorlog in Oekraïne.
Mediawijsheid
Wees in een situatie waarin de gebeurtenissen elkaar snel opvolgen en het nieuws onzeker is extra kieskeurig met de berichten die je deelt, adviseert docent mediawijsheid
Mike Caulfield. ‘If something appears from a borderline source at 10 a.m. my life-changing advice to you is YOU CAN WAIT FOR A BETTER SOURCE. The world will not end if you tweet at 10:30 instead.’
