De eerste factchecks voor de Europese verkiezingen op onze website

GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout beweerde vorige maand dat er - ondanks het dieselgate-schandaal - nog 40 miljoen foute dieselauto’s rondrijden in Europa. Die uitspraak blijkt gebaseerd op een rapport van Transport & Environment, waarin het getal 43 miljoen wordt genoemd. Dat er nog veel vieze dieselvoertuigen rondrijden, lijkt zeker. Belangrijke aanvulling: het gaat niet alleen om auto’s, maar ook om bestelbussen. De hele factcheck lees je hier.

Eindhoven nummer twee op de wereldranglijst van Levenskwaliteit? Zweden het gevaarlijkste land van Europa? Media refereren vaak naar enquête-website Numbeo die ranglijsten publiceert van de gevaarlijkste en veiligste landen en steden in Europa. Jules Darmanin van FactCheckEU schrijft op onze website (artikel vertaald uit het Engels) dat de crowdsource-methode van Numbeo onbetrouwbaar is. De reden: de website baseert zijn index op zelfrapportage door willekeurig wie op het internet. Vaak worden er bovendien resultaten gepresenteerd die gebaseerd zijn op antwoorden van betrekkelijk weinig respondenten. Meer lees je op onze website.

Ik zweer dat ik geen desinformatie zal verspreiden in politieke campagnes: dat is de kern van de plechtige gelofte die politici online kunnen ondertekenen. Initiatior van deze Pledge for Election Integrity is Europarlementslid Marietje Schaake (D66). Het animo onder de kandidaten voor het Europarlement is nog niet erg groot: de verklaring staat al twee maanden online, maar tot nu toe tekenden slechts 148 Europese politici, onder wie 11 Nederlanders. Hans van Baalen (VVD): ‘Europarlementariërs moeten zich aan de wet houden en integer zijn […] ik zie de meerwaarde niet van een vrijblijvende pledge die uit de hemel komt vallen.’’

Regionale journalistiek verschraalt al jaren. De gemeente Leiden stelde vorig jaar 250.000 euro ter beschikking voor de versteviging van de lokale journalistiek. Aanvragen werden beoordeeld door een onafhankelijke jury. Nieuwscheckers heeft subsidie ontvangen om beweringen in de Leidse gemeenteraad te kunnen factchecken! Vorige week zijn we daarmee begonnen en checkten we een uitspraak over stadsverwarming.

De factchecks worden niet alleen op onze website gepubliceerd, maar ook in het Leidsch Dagblad (zowel in de krant als op de website). De stukken zijn online voor iedereen gratis toegankelijk. Sebastiaan van der Lubben, die als verslaggever al jaren de Leidse politiek volgt, houdt zich hier de komende tijd mee bezig.

Sinds afgelopen woensdag kan je bij Shell de CO2-uitstoot compenseren bij het tanken. Je kan ervoor kiezen 1 cent extra op elke liter benzine of diesel te betalen. Met de opbrengst worden elders ter wereld bomen geplant. NRC checkte of je met zo'n bijdrage inderdaad CO2-uitstoot compenseert. Conclusie: het is grotendeels waar, maar er zijn veel randvoorwaarden om het project tot een succes te maken. Zo moet er bijvoorbeeld genoeg ruimte zijn voor de bomen en moeten die geplant worden in tropisch gebied.

Dat beweerde publicist Syp Wynia vorige week op Twitter. In de Gentiaanbuurt in Amsterdam-Noord worden de eerste sociale huurwoningen van het gas gehaald. Daar zit volgens hem zo'n prijskaartje aan vast. De Volkskrant (leuk detail: de factcheck is geschreven door Enith Vlooswijk, die momenteel ook voor ons werkt) concludeert dat het eigenlijk ongeveer 16 duizend euro per huis heeft gekost om 38 woningen in die buurt los te koppelen van het gas. Belangrijke toevoeging: op andere locaties kunnen de kosten hoger of lager uitvallen.

Meerdere websites beweren dat er sprake is van massale bomenkap om een 5G-netwerk mogelijk te maken. NUcheckt beschouwt die uitspraak als hoogst onwaarschijnlijk. Er zijn geen aanwijzingen dat er in de grote steden sprake is van massale bomenkap, en ook bewijs dat de invoering van het netwerk de oorzaak is van grootschalige bomenkap elders in het land, ontbreekt. Wel is duidelijk dat bomen het bereik van 5G-antennes kunnen verminderen. Daar wordt nog een oplossing voor gezocht.

Maandagavond brak er brand uit in de eeuwenoude Parijse kathedraal de Notre-Dame. Onduidelijk is nog hoe groot de schade binnen is, en welke kunstschatten en relikwieën gespaard zijn gebleven. Op social media deden al snel hoaxes, geruchten en complottheorieën de ronde over de oorzaken, schade en ‘mogelijke aanstichters’ van de brand. We lichten drie verhalen uit.

Onderstaande foto is duizenden keren gedeeld op social media, en zou aantonen dat de brand door iemand is aangestoken (zie cirkel). Het is geen persoon maar een standbeeld, concludeerde het Franse persbureau AFP.

Verschillende mensen beweerden dat er ‘een moslim aanwezig was op de kerk’ (te herkennen aan zijn kleding) en hij te maken zou hebben met brandstichting. Maar de persoon in kwestie is een brandweerman, melden verschillende factchecksites (bijvoorbeeld PolitiFact en NU Checkt) die het beeldmateriaal hebben onderzocht. En inderdaad, als je goed kijkt, wordt dat al snel duidelijk.

Een oud artikel (september 2016) van The Telegraph over de vondst van een verdachte auto in de buurt van de kathedraal werd veelvuldig gedeeld de afgelopen dagen. Daardoor leek het alsof die auto dezelfde dag als de brand was gevonden. The Telegraph heeft inmiddels bovenaan het artikel vermeld dat het verhaal niets te maken heeft met de brand van afgelopen maandagavond.

Meer lezen over hoaxes en geruchten omtrent de brand? Overzichten zijn onder meer te vinden bij FactCheckEU , de VRT en Buzzfeed. Poynter schreef over de populariteit van factchecks versus hoaxes en trok lessen uit deze casus. Les één: in tegenstelling tot Facebook doet Twitter weinig tegen desinformatie bij brekend nieuws, en dat was ook deze week weer te merken. Buzzfeed traceerde de kanalen waarlangs geruchten en hoaxes die de brand framen als een aanslag van moslimextremisten de rechtse Amerikaanse mainstreammedia bereikten.

En ten slotte: lees of hoor je een uitspraak die je niet vertrouwt? Stuur ‘m dan naar ons door, en wie weet gaan we ermee aan de slag. Je kan ons bereiken via DM op Twitter, een privébericht op Facebook of per mail: nieuwscheckersleiden@gmail.com.

Dat was de nieuwsbrief van deze week. Tot volgende week!