Het is nu intussen duidelijk dat de markt van klusplatformen, die wordt gekenmerkt door korte klussen (zowel van duur als van periode aanvraag tot uitvoer) van zeg een paar minuten tot maximaal een dag of twee, misschien wel het hardst wordt geraakt in tijden van crisis. Bij platform voor thuisschoonmaak Helpling werd in de eerste week al 40% van alle thuisschoonmaken geannuleerd. De verwachting is dat dit op zal lopen tot 50 – 60%. In Italië is al 80% geannuleerd. Bij concullega Homeworks was dit in de eerste week al 60%. Ook Uber chauffeurs klagen over een enorme terugval van werk en komen amper nog uit de kosten.

Ook op andere platformen is een terugval te zien. Zo spitte ik wat klussen door op de website van Temper en ontdekte dat ook daar het aanbod niet om over naar huis te schrijven is. Op het platform dat zijn oorsprong kent in de horeca staat nog maar weinig klussen en voor de klussen die beschikbaar zijn, komen veel reacties. Zo krijgt een oproep voor een ‘passievolle cateringmedewerker’ 139 aanmeldingen. De gemiddelde responstijd van deze klant staat op 72 uur, wat mij doet vermoeden dat de klus automatisch is ingeschoten, maar de klant nu even niet op mensen zit te wachten.

De belangrijke vraag is nu wel natuurlijk: hoe zit dit met de rest van de markt? Want hoewel de terugval bij Helpling en HomeWorks dramatisch is, zal dit bij de rest van de markt, die zich grotendeels in het zwarte circuit afspeelt, vast niet anders zijn. En zullen naast Temper alle bemiddelaars voor flexwerkers in de horeca het momenteel heel moeilijk hebben. Mijn vermoeden is dat er weinig verschil zal zijn in de terugval van vraag via platformen als via niet-platform bemiddelaars.

Wat zijn dan wel platform unieke vraagstukken die de moeite waard zijn om nogmaals te stellen in tijden van crisis? Ik zet er hier 4 op een rij:

Waar ‘traditionele’ organisaties veelal wat moeizaam en traag bewegen, zijn platformen continu bezig met het verbeteren van hun dienstverlening. Alle gebruikers zijn realtime proefkonijnen (en daar kun je wat van vinden), waardoor een platform snel kan leren, valideren en doorontwikkelen. Snel schakelen, nieuwe dingen bedenken, valideren en opschalen zit in het DNA van een platform organisatie.

Ook nu is de snelheid waarmee platformorganisaties op deze crisis inspelen niet te missen. In de laatste twee edities deelde ik al wat voorbeelden van platformen die vraag en aanbod van vrijwilligerswerk met elkaar verbinden die binnen enkele dagen het platform hadden aangepast voor deze crisis. De Coronahulp variant van NLVoorelkaar heeft (naar eigen zegge) nu al 85.000 paginabezoeken gegenereerd op de speciale website en de 67 lokale actieplatformen. Een ander mooi voorbeeld is Open Social, een Nederlandse SaaS-dienst en bouwer van online communities. Zij maakten ‘in 48 uur tijd een platform waar ziekenhuizen en andere medische bedrijven apparatuur en kennis kunnen uitwisselen.’ Intussen maken 400 organisaties wereldwijd gebruik van dit platform.

Hoewel bovenstaande voorbeelden indrukwekkend zijn, zegt het nog niet veel over de wendbaarheid van bestaande klusplatformen met een bestaand groep werkenden waar van de een op de andere dag de vraag wegvalt. Buiten Nederland doen de platformen flink hun best om de weggevallen business op te vangen. In het artikel ‘Disrupting ‘Business as Usual’: How COVID-19 is impacting platform-mediated labor and social reproduction’ van Niels van Doorn et al (leestip!!), omschrijven de auteurs hoe het er aan de andere kant van de plas aan toe gaat:

“Now that NYC’s ride-hailing industry is taking a big hit due to COVID-19, which is also wreaking havoc on the restaurant and hospitality industry, drivers and restaurant workers are turning to delivery platforms to salvage part of their income while Uber and Amazon are exploring the possibility of delivering test kits in the near future. Uber and Lyft are also trying to capitalize on an increased need for the private transportation of vulnerable people and critical goods, through their Uber Health and LyftUp initiatives, respectively. Meanwhile, DoorDash is partnering up with NYC’s government to deliver food to “medically fragile students”, and it has also launched a “package of commission relief and marketing support” for new and existing partner restaurants.”

Ook het Nederlandse Temper probeert het roer om te gooien. In een Linkedin post van een van de Salesmanagers staat dat het platform per 16 maart is opengesteld voor andere ‘sectoren die hulp kunnen gebruiken’ als warehousing, supermarkten, bezorgdiensten, transportbedrijven, callcenters en zorg’. De tijd zal het leren of platformen als Temper sneller dan andere bemiddelaars in staat zijn om te schakelen tussen verschillende markten met eenzelfde ‘supply’ pool. Technisch hebben ze zeker een voorsprong, maar uiteindelijk moet je ook bij de klant binnen zien te komen en de juiste mensen in het bestand hebben die ook op andere plekken aan de slag kunnen gaan. Ik ga het volgen.

Een platform kan in principe een grote rol spelen voor haar gebruikers in tijden van crisis. Het platform kan gebruik maken van de schaalvoordelen om snel nieuwe klanten te vinden, kan gebruikers ontlasten door bijvoorbeeld commissies tijdelijk niet te innen en ga zo maar door. Maar uiteindelijk zal een platform, net als menig ander bedrijf, in veel gevallen eerst de eigen toekomst proberen te borgen. In NRC afgelopen week een interview met de nieuwe topman van Booking.com. Op de vraag wat hij voor de getroffen hotels kan doen antwoordde hij: “Ik ben de kerstman niet, ik kan niet zomaar geld gaan uitdelen”. Nu drukt hij zich hierbij niet heel tactisch uit, iets dat hij in het stuk vaker doet, maar de mogelijkheden zijn inderdaad beperkt. Al ben ik er wel van overtuigd dat wanneer er een wil is, er altijd vanuit de schaalvoordelen van het platform iets gedaan kan worden om de pijn van de gebruikers iets, al is het maar iets heel kleins, te verlichten. En misschien is het sowieso goed om eens te kijken of een deel van de winst, Booking maakte in 2016 nog 2,4 miljard euro winst op een omzet van 7,1 miljard, kan worden gereserveerd in een fond voor calamiteiten. Dat zal bij een beursgenoteerd bedrijf erg lastig worden, dus misschien moeten we na de Corona crisis maar nog eens serieuzer gaan nadenken over coöperatieve platform modellen of andere eigenaarschap vormen als het Steward Ownership Model waar ik eerder over schreef. Want iets meer verantwoordelijkheid zou op zijn plaats zijn.

Veel klusplatformen noemen zichzelf een prikbord, wijzend naar het prikbord bij supermarkten waar je met een briefje iets aan kunt bieden en iemand jouw briefje af kan halen om vervolgens een transactie met jou te doen. Voor wie deze nieuwsbrief al langer leest zal het geen verrassing zijn dat ik die hele prikbord metafoor de grootste onzin vindt. Een platform heeft als ‘private regulator’ een belangrijke vinger in de pap bij het realiseren van een transactie. Dat is in principe goed, prikborden werken nooit op grote schaal, maar de machtspositie van de private regulator kan ook misbruikt worden door het platform.

Met de Corona crisis heeft menig platform laten zien dat het debat over wel of geen prikbord toch echt verleden tijd is. Zo besloot Airbnb eenzijdig om de door hosts op individueel niveau opgestelde annuleringsvoorwaarden te overrulen ten koste van de hosts. Uber en andere taxi platformen besloten om in sommige steden de dienstverlening te staken. En freelance platformen zijn naarstig op zoek naar andere afzetmarkten waar ze er alles aan doen om hun bestaande pool platformwerkers te matchen met klanten in andere sectoren. Dit allemaal voor het goede van vooral het platform, maar ook de aanbieders. Prima natuurlijk, maar ik denk dat deze crisis meer dan ooit heeft laten zien dat een platform toch echt wel meer is dan alleen een simpel prikbord. Laten we die discussie dan ook maar snel achter ons laten.

Hoewel dit punt zeker na alles wat nu al is gebeurt in deze crisis eigenlijk geen toelichting meer nodig heeft, toch nog even een tekenend praktijkvoorbeeld. Vorige week las ik het artikel “Uber Asks US Government to Give Its Workers Health Insurance In a desperate bid, Uber wants a federal fix to the problem of its drivers wanting livable wages and healthcare coverage.” 

Uber CEO Dara Khosrowshahi heeft met succes in de VS een lobby gevoerd waarbij een deel van het noodpakket is gereserveerd voor ‘gig economy workers’. Op de korte termijn natuurlijk fijn, maar op lange termijn (zoals ook in het artikel van Niels van Doorn et al wordt vermeld) is dit een probleem, omdat via deze weg de huidige handelswijze wordt gelegitimeerd. Zoals Veena Dubal het in een tweet verwoordde: “Gig companies get out from the billions of dollars they owe states for refusing to pay into unemployment insurance funds.“

De eindconclusie van de auteurs van het stuk op Vice is duidelijk: “When you take all of this into account, it’s easy to see what Khosrowshahi is doing here—it’s what Uber has been doing this past decade: begging for more subsidies to continue this unsustainable business model. The U.S. should be moving toward universal free healthcare for all, but that’s not currently the world we live in. And so all Khosrowshahi is acknowledging in his letter is that the business model his company pioneered has left millions of people around the country vulnerable and his company has done little to fix it.

Tijd voor een systeemverandering….

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie? Tegenwoordig ook gespecialiseerd in online presentaties ;-)

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail (martijn@collaborative-economy.com) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 400 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie.

Er is ook een Engelstalige nieuwsbrief, welke iedere twee weken wordt verstuurd.