Afgelopen week publiceerde het CBS wederom een rapport over de platformeconomie. Twee weken geleden publiceerden zij het rapport ‘Monitor Platformen – Meer zicht op platformen in Nederland’. Dit onderzoek was tot dusver nog aardig onder de radar gebleven, totdat het rapport deze week werd meegestuurd bij de bekendmaking van nog een rapport over de platformeconomie.

In het rapport (of beter gezegd: nieuwsbericht) dat deze week werd gepubliceerd is gekeken naar in welke mate bedrijven in Nederland gebruik maken van online platformen om hun diensten en producten te verkopen. De resultaten van dit onderzoek maken deel uit van een breder onderzoek en bredere enquête naar het ICT-gebruik van bedrijven.

Dat beide rapporten tegelijkertijd naar de media werden gestuurd leverde logischerwijs wat verwarring op, vandaar dat ik in deze analyse de rapporten dan ook apart van elkaar behandel. Onder aan deze nieuwsbrief lees je mijn bijdrage in Trouw en op BNR over dit rapport.

Om te beginnen met het laatste rapport over het gebruik van online platformen door bedrijven in Nederland. Het bericht opent met de volgende alinea: “Circa 8 procent van de Nederlandse bedrijven met twee of meer werkzame personen gaf aan in 2018 online platformen te hebben gebruikt om hun goederen en diensten af te zetten. De belangrijkste redenen waren de toegang tot een grotere afzetmarkt (83 procent) en gemak (75 procent). Dit blijkt uit het onderzoek ICT-gebruik bedrijven van het CBS.”

Wat opvalt aan dit onderzoek:

Dan het tweede en meest omvangrijke onderzoek dat echt 100% om platformen draait. Over dit onderzoek heb ik in de aanloop ook regelmatig met de onderzoekers van het CBS contact gehad en ik heb hen o.a. voorzien van een lijst met platformbedrijven, meegedacht over vragen en definities en input gegeven voor de aanbevelingen.

Over het onderzoek wordt in het bericht het volgende over gezegd: “Online platformen kunnen gezien worden als digitale bemiddelaars tussen twee of meer groepen aanbieders en afnemers van goederen, diensten en/of informatie en waarbij de bemiddelaars deze producten (meestal) zelf niet aanbieden. In steeds meer facetten van de samenleving en de economie komen dit soort digitale dienstverleners voor.

Deze notitie presenteert de eerste resultaten van een statistisch onderzoek onder een kleine 200 online platformen in Nederland. Aan bod komen onder meer de volgende aspecten: de gebruikers (aanbieders en afnemers), markoriëntatie, verdienmodellen, financieel resultaat, algoritmen, data, beoordelingssystemen, ondersteunde diensten, bedrijven die online platformen gebruiken, de deeleconomie en online platformen die in werk bemiddelen. Het gaat om voorlopige cijfers. Daarnaast wordt ingegaan op de gehanteerde definitie en de context van online platformen.”

Het heeft weinig zin om het hele rapport in deze nieuwsbrief samen te vatten: als je interesse hebt kun je het beste gewoon zelf het bijbehorende paper lezen. Het is een erg interessant document geworden en geeft weer de nodige food4thought.

Wat ik vooral mooi vind is de manier waarop de onderzoekers aangeven dat dit een eerste aanzet is, die nog verre van perfect is. Dat is ook absoluut zo, zo is de uiteindelijke onderzochte populatie is klein (179 platformen), maar die openheid en kwetsbaarheid zie ik weinig voorkomen. Zoals in deze quote uit het rapport: “Deze notitie is een eerste proeve van een breder onderzoek naar platformen in Nederland. Zoals bij alle eerste versies is er nog veel te verbeteren.”

Het meest interessant en relevant zijn wat mij betreft de aanbevelingen en ik ben blij dat een aantal van mijn speerpunten daarin zijn meegenomen:

“Ten slotte, is geconstateerd dat niet alleen het CBS bezig is met het samenstellen van een populatie van platformen, maar ook andere organisaties, die zich op enigerlei wijze bezighouden met dit onderwerp. Elke organisatie lijkt van nul te beginnen. Bovendien is bij de samenstelling van de populatie meestal sprake van handwerk. Het is aanbevelenswaardig werkzaamheden op dit terrein beter te coördineren, waarbij de toegang tot de populatie voor instellingen en onderzoekers gefaciliteerd zou moeten worden. Onderzoek naar (aspecten van) platformen is op dit moment een gewild onderwerp, zeker als het gaat om platformwerkers. Om te voorkomen dat meerdere organisaties vergelijkbare vragenlijsten naar platformen sturen, is ook hier coördinatie gewenst.”

Ik merk dat er langzaam maar zeker dat steeds meer partijen pleiten voor deze horizontale coördinatie en borging binnen de overheid. Volgens mij is dat een essentiële stap die moet worden genomen naar een meer weerbare overheid op het gebied van digitalisering en platformisering. Nu vindt er nog te veel werk in silo’s plaats en is er geen horizontale coördinatie. Dat werkt niet. Intussen ben ik ook aan het nadenken over hoe ik hier een rol in zou kunnen spelen. Ik merk dat veel partijen hier enthousiast over zijn, maar geen goed antwoord kunnen geven op de vraag waar dit geborgd kan worden en hoe hier ook structureel budget voor kan worden vrijgemaakt. Van mij wordt dan vaak verwacht dat ik gratis meewerk, wat natuurlijk geen duurzaam model is voor mijzelf: ik ontvang immers geen basis inkomen van het rijk (inclusief WC papier toeslag ;-)). Daar ben ik dus mee gestopt. En als men iets belangrijk vindt, dan moet die borging ook echt we te regelen zijn. Kwestie van prioriteiten en waar een wil is… Mocht je zelf ideeën hebben, laat het vooral weten.

Nagenoeg iedere financiële dienstverlener is aan het verkennen welke rol zij kunnen spelen in de platformrevolutie en of zij nieuwe diensten of producten kunnen ontwikkelen om platformen te bedienen. Zo ook bij ABN AMRO. Zij maakten deze week bekend een pilot te zijn gestart met Charly Cares: een platform waar je als consument een oppasser kunt vinden en boeken.

De dienst: “ABN AMRO en oppasplatform Charly Cares starten samen een pilot waarmee oppassers en andere flexwerkers in de ‘gig economie’ meteen betaald krijgen nadat het werk is verricht, in plaats van dat ze dagen of weken op hun geld moeten wachten.”

Charly Cares is niet het eerste platform dat een dergelijke dienst aanbiedt: veel klusplatformen bieden deze dienst al een tijd aan via factoring. Wikipedia zegt hier het volgende over: “Factoring is een vorm van debiteurenfinanciering. Een ondernemer draagt zijn facturatie en debiteurenrisico over aan een gespecialiseerd bedrijf, de factoringmaatschappij. In ruil voor een vergoeding aan dit bedrijf ontvangt de ondernemer direct zijn geld. Hij hoeft dus niet te wachten totdat zijn facturen zijn betaald.” Wat praktisch inhoudt dat de platformwerker tegen een paar procent commissie het geld (nagenoeg) direct op de rekening krijgt. Dit is een dienst die platformen zelf niet organiseren: dit gaat altijd via een externe partij. Ieder zijn vak.

De nu gelanceerde dienst is an sich dus niet uniek, al zijn de toekomstplannen wel interessant: “In een later stadium zal de dienstverlening worden uitgebreid met diensten zoals geautomatiseerde belastingaangifte, financiering en verzekeringen om het nog aantrekkelijker te maken voor de gebruikers.” En zo wordt het nog makkelijker om aan het werk te gaan via platformen. ABN AMRO zal zeker de ambitie hebben dit verder uit te rollen naar andere platformen en ik vermoed dat hier de 2B markt het meest interessant is, aangezien hier flinke volumes in worden gedraaid.

In het ING rapport van 2018 deden onderzoekers de voorspelling dat een aanzienlijk deel van de uitzendmarkt zal worden overgenomen door platformen. Dit afhankelijk van de complexiteit van regelgeving en de ontwikkeling van technologie. Wat zij destijds zijn vergeten te vermelden is dat ook de ontwikkeling van een professioneel ecosysteem zal bijdragen aan een groei van het aantal platformen die bemiddeld tussen vraag en aanbod van arbeid. Geldt dit dan alleen voor ZZP platformen? Ik denk het niet. Omdat ook voor 2B platformen die via de uitzendconstructie werken dit soort dienstverleningen als factoring makkelijk moeten kunnen integreren in hun platformen.

Voor deze zomer is zoals je weet mijn boek Platformrevolutie uitgekomen. In dit boek kijk ik vooral naar wat platformen zijn, de verschillen in strategie, wat overheden en bedrijven hiermee kunnen en wat de meer meta vraagstukken zijn. In het boek geef ik dan ook duidelijk aan dat het geen ‘maar hoe dan’ boek is.

Daarom is het extra tof dat er nu dan ook een heus ‘maar hoe dan’ boek is van Nederlandse bodem, waar ik het voorwoord voor heb mogen schrijven. Het boek “Bouw een succesvolle online marktplaats - Handboek voor entrepreneurs en intrapreneurs” is geschreven voor Wout Withagen en Joost Gielen, beiden mede-eigenaar van Freshheads: een bureau dat organisaties helpt succesvolle marktplaatsen te bouwen. Freshheads is partner van mijn onderzoek naar reputatiedata.

Ik kan het boek aanbevelen: het staat vol met praktische tips en afwegingen aan de hand van zelf meegemaakte cases. Ik heb het al even geleden gelezen en er veel van opgestoken.

De vraag hoe kennis van de platformeconomie goed te borgen binnen de overheid is eentje die regelmatig in mijn nieuwsbrief voorbij komt, zoals in het stuk rondom het laatste CBS onderzoek hierboven.

Afgelopen week verscheen er (wederom) een interessant Rathenau rapport rondom dit vraagstuk:

“De Tweede Kamer kan zijn grip op digitalisering verstevigen door meer gebruik te maken van werkvormen die andere parlementen inzetten. Dat concludeert het Rathenau Instituut in een internationaal vergelijkend onderzoek. Het onderzoek was op verzoek van de tijdelijke commissie Digitale toekomst die de Tweede Kamer vorig jaar instelde om meer sturing te geven aan de gewenste en ongewenste gevolgen van digitalisering.”

In het rapport wordt gesproken over meer aandacht en ondersteuning: “In meerdere landen is de parlementaire aandacht voor digitalisering duidelijker vormgegeven dan in Nederland. Zo kennen de Duitse Bondsdag en het Britse Hoger- en Lagerhuis aparte commissies en woordvoerders voor dit thema. Daarnaast hebben parlementariërs vaak een uitgebreidere inhoudelijke ambtelijke ondersteuning bij digitaliseringsvraagstukken. Parlementaire commissies betrekken vaker specialistische adviseurs.

Het Rathenau Instituut ziet verschillende mogelijkheden voor de Tweede Kamer om zijn grip op digitalisering te verstevigen. Daarbij gaat het zowel om kennisvergroting van Kamerleden, het inzetten van nieuwe werkvormen als het aanpassen van werkvormen die de Tweede Kamer nu ook al gebruikt”

Het rapport geeft genoeg food4thought over hoe het in Nederland zou kunnen worden georganiseerd. Ik ben benieuwd naar het vervolg.

Voor BNR mocht ik reactie geven op het CBS rapport. Het fragment luister je hier terug.

In Trouw mocht ik ook reactie geven op het CBS rapport.