Op dinsdag 3 November 2020 stemmen de inwoners van California niet alleen voor een nieuwe president, maar ook voor de toekomst van de ‘gig economy’ in hun staat. Dan zal duidelijk worden of de door de platformen ingediende ‘Proposition 22’ (Prop22) wel of geen meerderheid zal halen. Wat de uitslag ook gaat worden: deze proposition heeft nu al een ongemakkelijk record gezet: met een bedrag van 218 miljoen dollar (and counting…) is dit de stemming waar het meeste lobby / campagne geld in is gestoken in de geschiedenis van de staat California. Dat daarvan zo'n 90 procent ten goede komt voor het ‘ja’ kamp maakt duidelijk hoe de kaarten zijn verdeeld.

Net als in Nederland is er ook in de Verenigde Staten onenigheid of ‘gig workers’ die voor (on demand) platformen werken werknemer of freelancer zijn. De reden dat ik ‘on demand’ duidelijk vermeldt, is omdat juist bij klusplatformen waar de klusjes kort zijn, de dienstverlening universeel, 1-op-1 en de app automatisch bepaalt wie welke klus krijgt degenen die het werk moeten uitvoeren extra kwetsbaar zijn. Je moet denken aan het bezorgen van maaltijden, boodschappen of pakketjes en het rijden van taxi. De Verenigde Staten loopt flink ‘voorop’ in dit segment van de gig economy: de markt is enorm en door covid is deze markt alleen maar groter geworden. Zo kondigde boodschappen bezorg app Instacart in april aan 300.000 extra aanbieders op het platform toe te laten en heeft het plannen om dat aantal met nog eens 200.000 te laten stijgen.

In het zeer lezenswaardige artikel ‘California’s Proposition 22 Presents an Alarming Turning Point in Labor Law’ van de Fairwork Foundation (onderdeel van het Oxford Internet Institute) wordt duidelijk uitgelegd wat deze stemming behelst en wat de context hiervan is in de (geschiedenis van de) Amerikaanse arbeidsmarkt. Vorig jaar werd in de staat California de AB5 wetgeving aangenomen. Het doel van deze wetgeving is om klusplatformen te verplichten hun aanbieders in dienst te nemen en hun verantwoordelijkheid als werkgever te erkennen. De voorwaarden om onder AB5 als freelancer te mogen opereren zijn als volgt:

(A) they are free from control or direction

(B) they perform work that is outside of the company’s usual course of business

© the worker is engaged in an independently established trade or business. 

Hoewel het duidelijk is dat deze platformen onder AB5 vallen, was het al snel duidelijk dat zij dit anders zagen. Een maand na het ingaan van AB5 dienden een coalitie geleid door Uber, Lyft en Doordash dus Prop22 in. Met als doel om een uitzondering voor ‘app-based transportation and delivery platforms’ te verkrijgen. Wat in zou houden dat deze platformen hun aanbieders nu definitief niet in dienst hoefden te nemen. In ruil daarvoor moeten zij de aanbieders iets tegemoet komen met o.a. een bijdrage in ziektekosten, verzekering en een arbeidsongeschiktheids uitkering.

Kort samengevat wordt er met Prop22 een tussencategorie gecreëerd waarbij de platformen vanuit hun perspectief water bij de wijn doen, om zo de juridische strijdbijl te kunnen begraven. Dat is natuurlijk puur eigenbelang: de uitkomst van dit debat heeft grote impact op de toekomst en levensvatbaarheid van dit soort platformen. Daarnaast is deze wet voor de platformen belangrijk, omdat het als voorbeeld kan worden gebruikt voor andere staten en landen. Daarnaast is de wet eenmaal aangenomen nagenoeg in beton gegoten: een herziening is onwaarschijnlijk.

In het Fairwork artikel worden valide punten aangehaald waarom deze wet in alle opzichten een achteruitgang is voor de rechten van de aanbieders. En al klinkt het misschien sympathiek dat de aanbieders via Prop22 vanuit de situatie waar de aanbieders nu in zitten er iets op vooruitgaan: uiteindelijk is het een achteruitgang en een vrijkaart voor dit type platformen om zonder juridische drempels hun verantwoordelijkheid niet te pakken.

En die campagne? Die is intussen in volle gang. Het Fairwork artikel omschrijft deze als volgt. “These funds have been used on an aggressive marketing campaign, which has relied on misleading surveys showing high levels of support and fliers distributed alongside delivery orders. Workers have filed a lawsuit, believing these tactics constitute illegal political coercion. Labor unions have backed “No On Prop 22,” supported by Gig Workers Rising, We Drive Progress, Mobile Workers United, and Rideshare Drivers United. With a tenth of the funding, this coalition has had less presence but has organized several protests and driver caravans.” Ook worden de platformen ervan beschuldigd van het financieren van niet representatieve onderzoeken en worden platformwerkers onder druk gezet door pro-Prop22 alters die in hun app verschijnen.

De strijd om Prop22 gaat er (ook) om spannen. Wat de uitslag ook gaat worden: het zal sowieso impact hebben op het debat rondom de gig economy dat nog komen gaat.

Platformen als ‘private regulator’ bepalen de voorwaarden waaronder gebruikers gebruik kunnen maken van het platform. Zij bepalen (direct of indirect) wie werk krijgt, wat de ‘huisregels’ zijn en onder welke voorwaarde iemand de toegang tot het platform kan worden ontzegd. Formeel is dit geen ontslag: de aanbieders zijn geen werknemer, maar het ontzeggen van toegang tot het platform heeft wel dezelfde gevolgen. En op het moment dat jij afhankelijk bent van het inkomen dat je via het platform verdient zou je op zijn minst een goede onderbouwing willen ontvangen wanneer het platform jou ‘ontslaat’.

En dat is waar deze rechtszaak over gaat. 4 Voormalig Uber chauffeurs klagen het platform aan, omdat zij vinden dat het niet duidelijk is gemaakt waarom hun de toegang tot het platform werd ontzegd en zij van mening zijn dat zij door het algoritme zijn ontslagen. En dat mag niet.

Uit het artikel: “Under the UK Data Protection Act and Article 22 of the EU General Data Protection Regulation (GDPR), individuals have the right to certain protections from automated decisions which create negative affects but are carried out without meaningful human intervention.”

Deze zaak is relevant, omdat het verloop en de uitspraak inzicht zullen geven hoe onder de huidige regels de (informatie)positie van werkenden in de digitale economie zijn geborgd. Voor ons Nederlanders is het extra interessant, aangezien deze zaak in Nederland dient. Net als de zaak die in juli dit jaar is aangekondigd waar Uber chauffeurs het platform, met dezelfde advocaat als in de zaak van vorige week, aanklagen, omdat zij van mening zijn dat zij meer informatie van het platform moeten ontvangen.

In de EU wordt gekeken naar strengere regels voor dominante platformen. In onder andere een interview in de Financial Times merkt Booking op dat zij het een slecht idee vinden wanneer ook zij worden aangepakt. Booking legt sterk de focus op de Europese (Nederlandse) roots, terwijl het natuurlijk al heel lang geen Nederlandse eigenaren meer heeft. Daarnaast is het platform van mening dat het geen dominante marktpositie heeft: ‘slechts’ 13 procent van alle hotelinkomsten in Europa afkomstig is van de site. Een standaard reactie op ieder mededingingsvraagstuk, dat heb ik intussen ook wel geleerd van de specialisten die ik door de jaren heen over dit onderwerp heb gesproken. Het komt op mij dan ook eerder over als krokodillentranen dan als een goed onderbouwd betoog.

“Amsterdam and Helsinki today became the first cities in the world to launch open AI registers that track how algorithms are being used in the municipalities. - the cities said the registers would help ensure that the AI used in public services operates on the same principles of responsibility, transparency, and security as other local government activities.”

Op de website van  het algoritme register van de Gemeente Amsterdam wordt het volgende gemeld: “Per algoritme vindt u eerst algemene informatie over de bedoeling en werking van het algoritme. Daarna vindt u meer gedetailleerde technische informatie. Ook kunt u door feedback te geven helpen om de algoritmes die gemeente gebruikt beter, eerlijker en verantwoorder te maken. Het register is nog in ontwikkeling en bevat daarom nog niet alle algoritmes die de gemeente gebruikt. We werken er hard aan om alle algoritmes van de gemeente in het register op te nemen.”

Een interessante (eerste) stap.

Leuke uitzending van Kassa over hoe betrouwbaar online reviews op klanten overkomen. Kassa hield een enquête onder ruim 2.000 kijkers over hun ervaringen met reviews. Geen representatief onderzoek, maar wel een interessant inkijkje. “Bijna de helft (46 procent) van hen geeft aan regelmatig reviews te lezen vooraf. En 23 procent zegt dit zelfs altijd te doen. Slechts 6 procent zegt nooit naar reviews te kijken. Maar hoe belangrijk vinden zij die reviews dan? 8 op de 10 zegt dat het zijn of haar keuze kán beïnvloeden, maar voor 14 procent zijn ze zelfs doorslaggevend.”

Op 11 November 2020 organiseer ik samen met de Zweedse Employment Service een online event mbt de portabiliteit van reputatiedata voor platformwerkers. Het event is een kopie van de besloten workshop die ik eerder in Utrecht organiseerde. Deze editie is openbaar, dus pak je kans ;-)

Voor dit artikel in Trouw werd ik gevraagd context te geven aan de overname van United Wardrobe door Vinted.

Mijn analyse over de rapporten over de kluseconomie die je in de nieuwsbrief vorige week hebt kunnen lezen is nu ook als blog gepubliceerd op ZiPconomy.