Her şeyin tarihi

#Bakbuçokiyi yayınına hoşgeldin.

Karşılaştırmalı tarihi çok severim. İlkokuldan başlayarak verilen tarih derslerine maruz kalınca insan zihni kısıtlanıyor ister istemez. Bunu aşmak için de aynı zaman diliminde başka coğrafyalarda neler olduğuna dair fikir hülyalarına dalmak gerekiyor. Bu hülyaları görselleştiren harika ötesi bir projeyle karşılaştım.

Tanıştırayım: Chronas. WikiData verileri kullanılarak hazırlanmış etkileşimli bir tarih atlası. Dilediğiniz tarihe gidip dünya üzerinde o sıralarda hangi devletler var, insanlar neye inanıyor, göç yolları nereye doğru gidiyor hepsini görebilmek mümkün.

Chronas kadar mükemmel olmasa da iyi sayılabilecek başka bir şeyle daha karşılaştım. The History of Everything, Büyük Patlama'dan bu yana geçen olaylara dair bir şeyler okuyabileceğiniz, kronolojik, animasyonla desteklenmiş bir mobil uygulama.

Hani böyle şeyler vardır, o şeye şaşırırsınız ama bir taraftan da nasıl olduğuna dair araştırma yapmazsınız. Bu da öyle oldu. Uçağın uçma prensibinin hava akımıyla alakalı olduğunu biliyordum ama nasıl gerçekleştiğine dair fikrim yoktu. Mevzunun aslı şöyleymiş meğer: Uçak kanatlarının üst profili alt profiline göre daha kavisli olduğu için hava, kanat üzerinden geçerken kanada yapışık hareket edermiş. Üst tarafın alt taraftan daha kavisli olması havanın, kanadın üst tarafında alt tarafından daha fazla yol almasına, akımın hızlanmasına neden olurmuş. Akışkanlarda hız arttıkça basınç azaldığı için kanadın alt tarafındaki basınç, üstündeki basınçtan fazla olurmuş ve kaldırma kuvveti meydana gelirmiş. Bu bilgiyi paylaşan arkadaşa teşekkür ederim.

Sevan Nişanyan'ın Kelimebaz kitabını okurken soyadıma denk geldim. Sanırım biraz da bu yüzden çok dikkatimi çekti. Eski Türkçe metinlerinde “bars” vahşi bir hayvan adı olarak geçiyormuş. Sonuna gelen “lan” ise hayvan demek. (Bkz: Kaplan, sırtlan, yılan.) Bizim “arslan” da aslen “bars-lan”dan türemiş, bars hayvanı. İsim olarak da kullanılmış, Baybars gibi. Eski Yunanca “pardus”, Eski Farsça “pard”, Yeni Farsça “pars” var diyor Nişanyan ve ekliyor: “Şimdi hangisi özgün, bars mı pars mı? Belki ortak eski bir Asya kaynağı varsayacağız, ya da kestirmeden bilmiyoruz diyeceğiz.”

Takip ederken inanılmaz tırstığım ama bir o kadar da merak ettiğim bir Twitter hesabı var: @rfedortsov. Bu arkadaş denizci. Denizden çıkan garip canlıların görüntülerini paylaşıyor. Instagram hesabı da var. Belki takip etmek isteyebilirsiniz, siz bilirsiniz, ben karışmam.

Olağanüstü fantastik bilimkurguya kaymayan, hakkında bilimsel teoriler yazılabilen uzay filmlerini severim. Gravity onlardan biri. Filme dair iki yorum okudum, hoşuma gitti, tavsiye ederim. Spoiler içerir uyarayım. Birincisi bu, ikincisi de bu.

Harika bir içerik örneği bence. Tertemiz, kılçıksız bir dille yazılmış. Başlığın hakkını veren cevaplar iyi araştırılmış, veriler tadında kullanılmış, haberci putu olan gereksiz kalıplara başvurulmamış. Konunun aksine okumaktan zevk aldım. Yazana helal olsun. Böyle yazılara denk geldikçe kendilerini Evernote hesabımın “ders niteliğinde yazılar” klasörüne ışınlıyorum.

Hitap ettiği kesim her ne kadar yazılımcılar olsa da bence özel sektörde çalışan herkesin ilgisini çekebilecek bir yazı bu. Zaten Gökhan Topçu farklı meslek gruplarına da uyarlanabileceğini söylemiş. Kendisinin eline sağlık, ben faydalandım.

Bu kısa film bir Alp Semenderi embriyosunun mucizevi gelişimini anlatıyor. Yönetmen Jan van IJken çekimleri için üç hafta çalışmış ve ortaya 6 dakikalık bu muazzam time-lapse görüntüler çıkmış. 20’den fazla film festivalinde de ödül almış. Tam ekran ve kulaklıkla izlemenizi tavsiye ederim.

Okuduğun için teşekkür ederim. Yayın hakkında önerilerin varsa bu postaya cevap vererek bana ulaşabilirsin. Beğendiysen, başkalarının da beğenebileceğini düşünüyorsan paylaşabilirsin.

Hoşçakal.