Februaristaking

80 jaar na de Februaristaking presenteert de NOS een podcastserie over het eerste grootschalige protest in Europa tegen de Duitse onderdrukking van de Joden. Ook is er meer bekend geworden over het lot van de opgepakte mannen en er zijn unieke bevrijdingsbeelden uit Urk opgedoken.

In de podcast STAAKT! STAAKT! STAAKT! neemt Rob Trip in vijf afleveringen de luisteraars mee terug naar de Februaristaking van 1941. Stakers vertellen hoe het was om met gevaar voor eigen leven in verzet te komen en nabestaanden schetsen de invloed op hun leven.

De podcast kunt u hier beluisteren.  

De staking was de enige keer dat er in het door de Duitsers bezette Europa massaal werd geprotesteerd tegen de Jodenvervolging. Het protest volgde op de eerste razzia’s in Amsterdam.

Meier Vieijra was een van de Joden die bij de razzia werd opgepakt. Rob Trip spreekt zijn dochter, die een paar weken na zijn dood in Mauthausen werd geboren.

Hij spreekt ook met de dochter van staker Piet Nak, over waarom haar vader besloot in opstand te komen en wat de gevolgen daarvan waren voor de rest van zijn leven. De makers hebben daarnaast het omroeparchief doorzocht en vonden daar interviews met de stakers vooral uit de jaren zestig, zeventig en tachtig. Ze vertellen hoe de stakingsdagen van 25 en 26 februari 1941 verliepen en over hun woede, motieven en twijfels.

Met onderzoekers Annet Mooij, Annemiek Gringold en Jolande Withuis spreekt Trip over de razzia’s, de staking en de rol van de communisten.

De Februaristaking wordt nog ieder jaar herdacht. Het is een protest geweest tegen onrecht dat nog altijd tot de verbeelding spreekt.

De NOS probeert via nieuwe vertelvormen de geschiedenis te belichten. Dat deden we met de website 75 jaar bevrijding, het boek dat daarvan uitkwam, de Bevrijdingsjournaals en nu dan met een podcast.

Een podcast is een audioverhaal in verschillende afleveringen. Het wordt niet via de radio uitgezonden, maar de afleveringen kunnen worden beluisterd via de website van NPO Radio 1, Spotify of Itunes.

De NOS zendt de herdenking van de Februaristaking op 25 februari live uit om 16.30 - 17.15 uur op NPO 1. ’s Avonds is er nog een programma op NPO 2 (22.15 - 22.50 uur) over de herdenking en de staking. Beide programma’s worden gepresenteerd door Rob Trip.

Een herdenking zonder publiek kan heel indrukwekkend zijn. Dat hebben we gezien bij de herdenking van de Holocaust op 31 januari in het Wertheimpark bij het monument Nooit meer Auschwitz. Er waren minder dan dertig genodigden maar door de gedragen toespraken, de leegte en de kransen bij het spiegelmonument van Jan Wolkers was het een emotionele herdenking.

De NOS zond de herdenking live uit. ’s Avonds volgde een half uur durend programma met een terugblik op de herdenking, reportages en gasten.

Een van de kransleggers vertelde dat de oorlog voor hem pas na de onderduik begon, vanwege de trauma’s die hem achtervolgden. “Ik heb alles kapotgeslagen wat ik kapot kon slaan.”

Door corona is de herdenking van de bevrijding van het Kamp Westerbork al een paar keer uitgesteld. Vorig jaar april zou die bevrijding groots worden herdacht in het kader van 75 jaar bevrijding. Op zondag 11 april vindt nu de herdenking plaats. Op een dag na is het dan 76 jaar geleden dat de Canadezen het kamp binnentrokken. De NOS zendt de herdenking live uit en ’s avonds is er een programma over Westerbork.

Een deel van de mannen die werden opgepakt bij de razzia’s in februari 1941 blijken enkele maanden later te zijn gedood als proefpersoon voor gaskamers. Op alfabetische volgorde werden ruim 100 mannen vermoord om de meest efficiënte werkwijze te achterhalen van de allereerste gaskamers bij slot Hartheim. “Hoeveel gas was er bijvoorbeeld nodig, hoeveel mensen konden er in een gaskamer en hoe werkte het verbranden in de crematoria? Die kennis werd later toegepast in de grotere kampen”, zegt onderzoeker Wally de Lang, die zich verdiepte in het lot van de opgepakte mannen.

76 jaar na de aanslag op een SS'er in Rotterdam blijkt de man niet te zijn omgekomen bij de schietpartij. Iedereen ging er altijd van uit dat Hermann Pennings waa omgekomen, en tien Nederlanders werden uit vergelding doodgeschoten. Recentelijk meldde zijn kleindochter zich echter met de boodschap dat haar opa pas enkele maanden later zelfmoord had gepleegd.

Omroep Flevoland heeft bijzonder beeld in handen gekregen van Urk in de oorlog, opgenomen door een amateurfilmer die er hielp bij de bouw van een gemaal. Te zien is het polderwerk, maar ook de strenge winter van 1941 en de wraak op ‘moffenmeiden’ na de bevrijding.

Duitsland heeft de afgelopen maanden bekendgemaakt welke Nederlanders er nog een uitkering ontvingen naar aanleiding van hun werk voor de nazi’s in WOII. Het land heeft ook voor het eerst in lange tijd weer een vrouw aangeklaagd voor haar aandeel in de Holocaust, een nu 95-jarige secretaresse van het kamp Stutthof.

Tot zover weer onze nieuwsbrief, waarin we u van tijd tot tijd op de hoogte houden van NOS-producties over de Tweede Wereldoorlog. Mocht u dat niet op prijs stellen, dan kunt u zich hieronder uitschrijven. Anders graag tot de volgende keer.