Langzaam maar zeker vergroot de Europese Unie de bevoegdheden. Deze week werd een plan gepresenteerd om meer macht op het terrein van de gezondheidszorg over te hevelen naar Brussel. Ook het akkoord dat deze week werd gesloten tussen het parlement en de huidige voorzitter Duitsland zorgt voor meer invloed van de Europese Commissie.

Eerst de gezondheidszorg. Er moet praktisch worden samengewerkt, zodat er een goed overzicht is van hoeveel bedden er nog vrij zijn, aan welke medicijnen behoefte is en of er voldoende medisch personeel aanwezig is. Volgens Europees commissaris Stella Kyriakides (Zorg) moet de EU zich zo wapenen tegen een nieuwe pandemie.

Samenwerken dus. Dat betekent dat het Europese RIVM (ECDC) lidstaten gaat helpen bij het opstellen van plannen om een nieuwe pandemie te voorkomen en wat te doen als zo'n pandemie toch komt. Maar dat zijn nog maar eerste stapje op weg naar wat Ursula von der Leyen (de voorzitter van de Europese Commissie) een gezondheidsunie noemt.

Nederland staat bij de nieuwe plannen niet te volksdansen. Premier Rutte liet al eerder weten dat de EU geen enkele meerwaarde heeft op dit terrein, maar dat weerhoudt de Europese Commissie niet. Stella Kyriakides spreekt openlijk over het uitroepen van de Europese noodtoestand als er een nieuwe crisis komt, waarbij de Europese Commissie dan handelend kan optreden.

Ook daar is er iets meer macht verschoven richting Europa. Zo mag het geld uit boetes die de Europese Commissie aan bedrijven oplegt, omdat ze de regels hebben overtreden, gebruikt worden voor de begroting. Een eerste stap op weg naar eigen middelen. Dat is in Nederland altijd politiek omstreden geweest. Maar in het akkoord staat zelfs een soort opdracht om gefaseerd tot meer eigen middelen te komen. Daarmee is het nog geen feit, maar er staat nu wel zwart op wit dat de Europese Commissie moet werken aan een vennootschapsbelasting (vanaf 2026).

Wie zou Joe Biden als eerste bellen? Heeft hij een voorkeur voor een Europees land of belt hij wel met Von der Leyen als eerste, dat zou pas een signaal zijn. De speculaties in Brussel tuimelden over elkaar heen. De twitteraccounts werden nauwlettend in de gaten gehouden, tijden vergeleken, maar een ranglijst viel niet op te maken. Hij belde met Merkel, Macron de Ierse premier Martin en inderdaad Von der Leyen.

De Ierse premier had het over de roots van de Biden-familie en was verbaasd dat de nieuwe president zelfs de uitslagen van de laatste rugbywedstrijden wist.

Vooraf waren de verwachting al getemperd in Brussel. Biden zal zijn handen vol hebben aan de corona- en economische crisis in de VS zelf. Bovendien zal Biden ook de Trump-kiezers voor zich willen winnen. Verwacht dus geen terugkeer naar de tijd van Obama, was en is de meest gehoorde analyse. De eerste voornemens van Biden konden dus ook moeilijk teleur stellen en doen dat dus ook niet.

De grootste belofte van Biden was dat hij Amerika weer zou laten meedoen in bijvoorbeeld de Wereldhandels- en Wereldgezondheidsorganisatie, maar vooral dat hij de VS weer in lijn zou willen brengen met het klimaatakkoord van Parijs. De eerste gesprekken daarover zijn deze week al gevoerd tussen het team van Biden dat de overgang regelt en Eurocommissaris Timmermans.

De wil om mee te doen met het akkoord van Parijs is hoopvol, volgens Groen Links Europarlementariër Bas Eickhout. “Dat is politiek natuurlijk heel belangrijk. Het wordt daardoor voor landen als Brazilië, Australië, maar ook voor sommige Europese landen steeds moeilijker om zich te blijven verzetten tegen de klimaatdoelen.” Toch tempert hij de verwachting van een snelle vergroening van Amerika, want “daarvoor heeft de nieuwe president de Senaat nodig en daar halen de Republikeinen misschien de meerderheid.”

Die spelen op bij de discussie over de brexit. Biden had al eerder gezegd dat niks de vrede op het Ierse eiland in gevaar mocht brengen. Dat was ook de toon van het telefoongesprek met Boris Johnson. De Ierse premier Martin, die ook telefoon kreeg van de aanstaande president, was opgetogen na zijn gesprek.

Hij belde wel twintig minuten (bij wereldleiders doet het aantal minuten er ook altijd toe). Martin noemde het gesprek hartelijk en vertelde dat de aanstaande president Ierland ziet als bruggenbouwer om de verstoorde relaties tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten te herstellen. En zo maakte de Ierse premier bekend een van de eerste daden van Biden zal zijn het klimaatakkoord van Parijs (met als doelstelling klimaatneutraliteit in 2050) te ondertekenen.

En hoewel een zwaluw geen zomer maakt, is er sprake van opluchting in Europa. Alle leiders keken de afgelopen jaren aan het eind van de ochtend met grote vreze naar twitter, het favoriete medium van president Trump. Wat zou hij nu weer te melden hebben?

Maar, zo zegt Derk Jan Eppink van Forum voor Democratie, die toon van Trump heeft niet alleen voor schade gezorgd. “De harde opstelling tegen China zou de EU ook veel meer moeten hebben. Trump bracht bovendien vredesakkoorden tussen Israël en Arabische landen.”

Nee, dat ook weer niet. De Sloveense premier Janez Janša feliciteerde vrij snel na de verkiezingen Donald Trump met zijn overwinning. En ook in Estland leidde de uiteindelijk nederlaag van Trump tot politiek gedoe. De minister van Binnenlandse Zaken Mart Helme nam ontslag nadat hij op de radio had gezegd dat Biden de verkiezingen met fraude had gestolen. Zijn zoon, die vergelijkbare uitspraken had gedaan als minister van Financiën, bleef wel aan.

Blijft de vraag over wat de gevolgen zijn voor bewegingen die het gedachtengoed van Trump omarmen in Europa. Lees hier een analyse van de VRT of hier die van De Standaard. En voor het tegenwicht hier die van Politico.

Wat willen de Nederlandse politieke partijen? Tenslotte zijn er in maart verkiezingen. We hebben de verkiezingsprogramma’s er maar eens bij gepakt. Een compleet overzicht kunnen we nog niet bieden, omdat nog lang niet alle partijen hun programma af hebben, maar wel alvast een greep uit enkele voornemens van vijf partijen.

Laten we beginnen met de economie. Bij de PvdA ligt de nadruk op nieuwe afspraken die ze willen maken in Europa over de financiën. De partij wil meer ruimte voor investeringen. Het CDA legt de nadruk op een gelijk speelveld, dezelfde regels voor alle landen. Bovendien vindt de partij dat er soepeler moet worden omgegaan met de Europese aanbestedingsregels, zodat investeringen vooral ten goede komen aan Nederlandse- of Europese bedrijven.

Ook de VVD is voor spelregels die voor iedereen gelden en wederkerigheid. Doen bedrijven hier zaken, dan mogen Nederlandse en Europese bedrijven ook in dat land zaken doen. Buitenlandse bedrijven die staatssteun ontvangen mogen niet meedoen bij aanbestedingen. Ook bedrijven die werken met goedkope toeleveranciers uit Azië staan voortaan aan de kant. Het CDA is het daarmee eens. Wie de spelregels overtreedt krijgt een boete.

Bij GroenLinks hebben ze het over eerlijke belastingen in Europa. De basis voor het betalen van winstbelasting wordt overal in de EU hetzelfde, waardoor, zo is de gedachte, landen niet meer onderling concurreren met lage belastingtarieven en voordeeltjes voor grote bedrijven. De PvdA noemt dat een eind maken aan belastingontwijking. D66 wil een Europese digitaks op de grote techbedrijven (daar wordt nu bij de Oeso over gesproken en is een wens van het Europees Parlement).

De Europese bedrijven moeten voorgetrokken worden als het gaat over de productie van goederen. Het CDA wil de productie terughalen uit landen zoals China. Bovendien moet een strategische voorraad medicijnen worden aangelegd, evenals een voorraad grondstoffen en hulpmiddelen.

Daar is GroenLinks het helemaal mee eens. Minder afhankelijk van het buitenland en producten met een groot publiek belang, zoals vaccins, medicijnen en mondkapjes, worden in Nederland of Europa gemaakt. Een herwaardering van de maakindustrie. Een standpunt dat ook de VVD steunt. Daar hebben ze het over strategische voorraden, die vergeleken worden met de strategische voorraden olie.

De PvdA gooit het over de boeg van de gezondheid. Er moeten EU-regels voor gezonder voedsel komen. Een strenge richtlijn over zout, verzadigde vetten en kunstmatige toevoegingen.

De opwarming van de aarde komt in meeste verkiezingsprogramma’s terug. Het Europese streven om klimaatneutraal in 2050 te zijn, kan op instemming rekenen en ook de aanscherping van het beleid op weg naar dat doel (55 procent reductie over tien jaar) is geen echt discussiepunt. Elke partij heeft zo z'n eigen ideeën en gedachten om dat doel te bereiken. Zo wil het CDA dat schepen walstroom gebruiken als ze in een haven liggen (scheelt gebruik van vervuilende generatoren). En de partij wil een eerlijke prijs voor landbouwproducten. Een lager Europees btw-tarief op groenten en fruit.

Groningen moet van de PvdA en D66 de waterstofhoofdstad van de Europese Unie worden. Wat D66 betreft kan CO2 worden opgeslagen in lege gasvelden. De partij wil een voortrekkersrol in de EU als het gaat om groene banen. Kringlooplandbouw, een CO2 heffing voor de industrie die later ook Europees wordt, meer openbaar vervoer en iedereen moet van het gas af.

En er moeten meer treinen komen en minder korte afstandsvluchten in Europa. PvdA en D66 zijn het daar grondig met elkaar eens. Het CDA wil ook meer treinen, maar legt de nadruk op binnenlandse verbindingen, zoals de Lelylijn en treinen die goed aansluiten op de buitenlandse lijnen.

GroenLinks wil daarnaast een verbod op nachtvluchten en keiharde eisen aan de luchtvaart, zodat minder wordt uitgestoten. De luchtvaart kan en mag niet terug naar het niveau van voor corona, staat te lezen in het programma.

En het beleid moet veel groener. In 2030 moeten alle kolencentrales in Nederland en de rest van de Europese Unie zijn gesloten zijn. Er moet een speciaal Europees supernet voor groene stroom komen.

De VVD benadrukt dat niet iedereen vegetariër hoeft te worden om het klimaat te redden. De partij verwacht veel van kweekvlees, waar bij de productie veel minder CO2 bij vrijkomt. Verder moet klimaatbeleid gemaakt worden door de politiek en niet door rechters. De partij wil onderzoeken op welke manier op dit terrein de invloed van gerechtelijke uitspraken kan worden teruggedrongen. De oude leus van Mark Rutte: Groen Rechts is ingeruild voor Groen en Groei.

Migratie en een Europese oplossing is een thema dat in alle programma’s terugkomt. Het CDA heeft het over versterking van de grip op migratie om de integratie en opvang beter organiseren en het draagvlak voor asiel en migratie te behouden. En er moeten harde afspraken worden gemaakt over een nieuw Europees asiel- en migratiebeleid. De procedures moeten sneller en er moet een debat komen over grenzen aan de vrijheid om overal te gaan werken.

Grenzen aan de Europese arbeidsmigratie noemt het CDA dat. Bovendien wil de partij dat er afspraken komen met landen als Roemenië en Bulgarije, die op hun beurt kampen met een forse leegloop van mensen die in West-Europa willen werken.

In feite is dat ook het thema dat de VVD beschrijft. De partij wil specialisten van buiten Nederland die nodig zijn voor hightech bedrijven graag verwelkomen. Daar moet een speciaal puntensysteem voor komen. D66 bepleit ook meer arbeidsmigranten, omdat Nederland die hard nodig heeft voor niet alleen de kenniseconomie, maar ook de vergrijzende samenleving.

De VVD wil geen arbeidsmigranten die alleen naar Nederland komen om te profiteren van Nederlandse sociale voorzieningen. Daarom wil de partij dat mensen van buiten de EU uitgesloten worden van het sociale zekerheidsstelsel. Bovendien wil de partij uitkeringstoerisme aanpakken.

GroenLinks wil juist ruimere mogelijkheden voor arbeidsmigratie van buiten de Europese Unie. We sluiten overeenkomsten met herkomstlanden van arbeidsmigranten, waarin we de ruimte voor arbeidsmigratie afstemmen op de tekorten op de Nederlandse arbeidsmarkt en de beschikbaarheid van en behoefte aan werknemers in het land van herkomst.

De liberalen van Mark Rutte hebben ook plannen over de manier waarop asiel wordt aangevraagd. Iedereen die op eigen houtje naar Europa reist moet direct worden teruggestuurd. Herhaalde aanvragen van asiel wordt onmogelijk en hoger beroep afgeschaft.

Bovendien moeten kapiteins van schepen die migranten oppikken worden gedwongen naar Afrikaanse havens te varen.

De PvdA gooit het over een andere boeg en wil juist meer aandacht voor de meest kwetsbare en gemarginaliseerde mensen. Daarom moeten de asielprocedures effectiever en sneller verlopen. Bij D66 ligt de nadruk op integratie. De partij wil een inburgeringsplan voor iedereen en dat moet in een speciale EU-wet worden gegoten.

Bij GroenLinks ligt de nadruk op de eerlijke verdeling van vluchtelingen binnen Europa.

Het CDA wil dat landen die tornen aan de rechtsstaat hun stemrecht in de Europese Raad verliezen en geen aanspraak op Europese fondsen en subsidies kunnen maken.. Bij corruptie met Europees geld worden subsidies gekort of stopgezet.

De PvdA zet hoog in. De zeven Big Tech-bedrijven moeten worden opengebroken. De overname van WhatsApp door Facebook moet worden teruggedraaid en toekomstige overnames moeten veel kritischer worden bekeken. Het uitgangspunt daarbij is dat apparaten, software en app stores niet in handen van één bedrijf mogen zijn.

De VVD wil dat de verplichte opslag van persoonlijke data van Europeanen in Europa blijft, zodat Europese privacywetgeving van toepassing blijft. We investeren in het opzetten van een Europees alternatief voor opslag van vitale data.

D66 wil meer controle op data. We zorgen dat besluitvorming door algoritmes altijd een menselijke ‘check’ heeft.

Verder wil de partij versterking van de justitie kant van de Europese Unie, Europol, Eurojust en het Europees Openbaar Ministerie. En er moet meer openbaarheid komen. Dus inzicht in stukken van de Europese Commissie, de Europese Raad en politici moeten de keuzes ie worden gemaakt in Europa eerlijk verdedigen.

Lees de verkiezingsprogramma’s. CDA, VVD, D66, Groen Links, PvdA

…..Gaan de brexit-onderhandelingen ook komende week nog verder. EU-onderhandelaar Michel Barnier kon het allemaal nog wel relativeren. Knelpunt is het gelijke speelveld, dus zocht hij het gelijke speelveld (level playing field) ergens op twitter.

…..Een klein relletje bij het akkoord over de begroting. Johan van Overtveldt krijgt tijdens de persconferentie een vraag van een Belgische journalist en terwijl de techniek nog bezig is om de vragensteller hoorbaar te maken, zegt de Belgische politicus, die voorzitter is van de onderhandelaars, net hoorbaar, tegen de andere Europarlementariërs, dat hij hem kent. “He is gay.” Van Overtveldt heeft ondertussen zijn excuses aangeboden. Meer hier. 

…..Nauwelijks vijf dagen na de opening van de nieuwe kerncentrale in Wit-Rusland is er al een incident. De buurlanden Litouwen, Letland en Estland hadden al eerder geprotesteerd omdat in hun ogen de nieuwe centrale niet veilig is. De centrale is gebouwd door het Russische atoombedrijf Rosatom.

De Baltische landen Estland, Letland en Litouwen besloten deze zomer al om geen elektriciteit van de centrale af te nemen. Lees meer hier.

…..Zijn Europese producten voortaan in China beschermd. Het gaat om geografische aanduidingen zoals Edammer- en Goudse kaas. Die mogen niet (nagemaakt) in China onder dezelfde naam op de markt worden gebracht. Omgekeerd gaat dat ook op voor producten uit China. Europese fabrikanten mogen producten van de lijst niet namaken. Het gaat om verschillende theesoorten, paddenstoelen, gemberbereidingen met namen als Yantai Ping Guo , Xixia Xiang Gu en Yingde Hong Cha. De hele lijst met producten uit China leest u hier.

…..Zijn er zorgen over plannen om de encryptie (versleuteling) voor whatsapp op te heffen. De Europese Commissie wil dat doen in de strijd tegen terrorisme. Sofie in ’t Veld en de Oostenrijkse Glaudia Gamon hebben een brief geschreven (zie twee hierboven) met een pleidooi om niet alle rechten en vrijheden van burgers op te heffen.

…..Is maandag Brussel bij Nacht op NPO Radio 1 te beluisteren. Tijn Sadée neemt ons mee in de wereld van de kleine en grote deals. . Vanaf ongeveer 23.30 uur te beluisteren.