Afgelopen maandag begon de Commissie het schip al voorzichtig te keren. Von der Leyen had het nooit zo hard bedoeld, zeiden haar woordvoerders. Ze was slechts ingegaan op een suggestie van een journalist. Woensdag presenteerde de Commissie een plan dat een stuk minder ver ging dan een exportverbod.
De Commissie wilde alleen nog de export stoppen naar landen die al veel meer mensen hebben gevaccineerd dan de EU-landen. Of naar landen die zelf helemaal geen vaccins exporteren, terwijl ze die wel produceren. Niet geheel toevallig valt juist het Verenigd Koninkrijk daaronder.
Britten doen het beter
Brexit speelt op de achtergrond zeker een rol. De Europese Commissie kan alleen maar met veel jaloezie naar de overkant van het Kanaal kijken, waar wel massaal gevaccineerd wordt. Terwijl wij hier in de EU langzaam een derde golf inrollen, gaan de besmettingscijfers in Groot-Brittannië juist omlaag. En dat is bijna gênant voor Brussel.
Want was het niet de Europese Commissie die altijd zei dat gezamenlijk vaccins aankopen efficiënter zou zijn dan als landen allemaal individueel? En was het niet de Commissie die keer op keer zei dat de EU daardoor de vaccin goedkoper zou inkopen? Dat komt nu als een boemerang terug. Want wie maakt zich nou zorgen om de prijs van vaccins, als de prijs voor het niet beschikken over vaccins zo veel hoger is?
Dwarsliggers
Maar de Commissie loopt keer op keer tegen hetzelfde probleem aan: de Europese lidstaten. Als ze in Brussel snel door willen pakken en massaal vaccins willen inkopen, dan is er altijd wel een lidstaat die dwarsligt en de boel traineert. Als de Commissie machtspolitiek wil spelen en Groot-Brittannië onder druk wil zetten door een exportverbod voor te stellen, dan trekken individuele lidstaten daar hun handen al vanaf nog voordat de Britten überhaupt aan de onderhandelingstafel zijn gedwongen om zo’n exportverbod te voorkomen.
De regeringsleiders gingen op de top op donderdag en vrijdag akkoord met strengere exportregels. Het is vooral aan de EU-landen om die regels uit te voeren. De strengere landen, zoals Italië, zullen de komende tijd wellicht meer exporten tegenhouden, de landen die de handelsroutes hoe dan ook willen openhouden zullen coulanter zijn. De vraag is - na wekenlange vaccinstrijd - of dat de EU veel meer vaccins zal opleveren.
Als we het bericht in
The Times van zaterdag mogen geloven, heeft het Europese dreigement toch effect gehad. De EU en Groot-Brittannië zouden op het staan een deal te sluiten. Als de EU de export van Pfizer-vaccins niet tegenhoudt, zullen de Britten afzien van partijen Astra Zeneca-vaccins die geproduceerd worden in Leiden.