Het zonnetje scheen op 1 juli, in elk geval over de Europese vakantiekaart. Het hele continent kleurde groen. En het digitale EU-covid-reiscertificaat, de corona-reispas, ging van start. In Nederland, een van de weinige overgebleven oranje zones op de kaart van de Europese gezondheidsdienst ECDC, gingen alle remmen los. Mondkapjes? Iets uit het verleden. Afstand houden? Ook. Het probleem, voor Nederland en voor de vakantie? De deltavariant.

Nog voordat de corona-reispas goed en wel gelanceerd werd, dreigde de deltavariant roet in eten te gooien. Via Portugal, waar Britse toeristen weer welkom waren en massaal kwamen, dreigde die nieuwe variant de EU te overspoelen. Omdat alleen volledige vaccinatie voldoende bescherming lijkt te bieden, dreigde Duitsland strengere eisen te hanteren voor mensen die uit Portugal komen.

 Portugal en Spanje haalden bakzeil, onder druk gezet door Merkel, analyseerde The Times. “Een goedkope manier om iemand ‘op het continent’ de schuld te geven voor het in het water vallen van de Britse vakantieplannen”, oordeelde een Brusselse diplomaat. Door de opmars van de deltavariant in het Verenigd Koninkrijk komt het land voorlopig niet op de ‘witte lijst’ van landen die de EU ziet als veilig.

Maar ook zonder de zorgen over de opmars van de deltavariant blijft een vakantie plannen allesbehalve eenvoudig.

“Hoe koppig zijn deze 27!”, schreeuwt een Franse krant het uit. Ondanks alles inspanningen tot harmonisatie doen de lidstaten maar wat. De geldigheid van tests, het beleid rondom tests voor (jonge) kinderen: in elk land is het weer anders. Een reis plannen blijft, zelfs na de invoering van de covid-reispas een uitdaging.

 Een probleem uit het verleden is erdoor op de achtergrond geraakt: de acceptatie van mensen die gevaccineerd zijn met een vaccin dat niet door het Europees Medicijnagentschap EMA is goedgekeurd. Premier Rutte wilde nog niet zolang geleden mensen kunnen weigeren uit EU-lidstaten die reizigers accepteerden die bijvoorbeeld met het Russische Sputnik V gevaccineerd zijn. Niemand die daar nog om lijkt te malen. Slovenië bijvoorbeeld, accepteert ook reizigers met volledige vaccinatie met Russische of Chinese vaccins.

 De deltavariant is op dit moment een veel grotere bedreiging. Waar het nu, vooral voor reizigers die meerdere landen aan doen, al lastig is, kan het reizen snel weer nóg ingewikkelder worden. Als meer landen waar de volledige vaccinatiegraad laag is door de deltavariant weer op oranje of rood springen, zal ook de paniek bij de lidstaten weer toenemen. Resultaten uit het verleden bieden wat dit betreft een redelijke garantie voor de toekomst. 

Al ruim vóór 1 juli, het officiële begin van het Sloveense EU-voorzitterschap, was duidelijk dat meerdere Brusselse topambtenaren hun hart vasthielden. Hun ongerustheid komt met name door het grillige gedrag van premier Janez Jansa. Maar dat het al op dag één tot een confrontatie kwam tussen Jansa en de Europese Commissie, dat was wel heel snel. De kersverse voorzitter liet de naar Brdo afgereisde Eurocommissarissen een foto zien. Daarop stonden twee Sloveense rechters in gezelschap van Europarlementariërs van de S&D fractie. De afbeelding bewees volgens Jansa dat de rechters niet onafhankelijk konden zijn. 

Frans Timmermans wilde vervolgens niet meer met de andere Eurocommissarissen op de foto met Jansa. “Ik kon simpelweg niet op hetzelfde podium met Jansa staan na zo’n onacceptabele aanval op rechters”, liet hij weten. Jansa lijkt niet onder de indruk. Hij beweert niet eens gemerkt te hebben dat Timmermans ontbreekt op de foto.

 Janja Hojnik is niet verbaasd. Ze is hoogleraar Europees Recht aan de universiteit van Maribor in Slovenië. “Ik verwacht meer van dit soort incidenten. Dit is waarschijnlijk het laatste presidentschap van Jansa in Slovenië, en hij wil bewijzen dat hij de touwtjes in handen heeft. Hij denkt dat dit de manier is.” Ook Peter Zerjarvic, EU-correspondent voor de Sloveense krant Delo is ervan overtuigd dat dit niet het laatste conflict is dat Jansa en de EU krijgen. “Alles waarbij Jansa politiek betrokken is, geeft gedoe.”

Mini-Orbán, is één van Jansa’s bijnamen. Hij is close met de Hongaarse premier. Toch laat de politieke situatie in Slovenië zich slecht vergelijken met die in Hongarije, meent journalist Peter Zerjarvic. “Jansa leidt een minderheidsregering. De coalitie is heel fragiel. Volgend jaar zijn er verkiezingen. Minder dan 30 procent van de Slovenen staat achter Jansa. Dat is echt een groot verschil met hoe stevig Orban in Hongarije in het zadel zit.” Rechtsgeleerde Hojnik is het met hem eens. “Dat Jansa premier is, komt vooral omdat de oppositie zo verdeeld is. De oppositie is gefragmenteerd en maakt vooral ruzie met elkaar. Jansa maakt daar handig gebruik van.”

Paralellen tussen hoe de rechtstaat in Hongarije en Slovenië onder druk staat, zien ze wel. “Er is in ons land angst dat we de kant van Hongarije opgaan. De onafhankelijke media en de rechterlijke macht worden zwartgemaakt. Zo begon het in Hongarije ook. Maar ik ben er niet heel bezorgd over”, zegt Hojnik. “De meerderheid van de Slovenen heeft een hekel aan Jansa en wil deze kant helemaal niet op.” Peter Zerjavic deelt haar analyse. “Slovenië is een door en door liberaal land, heel homovriendelijk.” Toch sluit hij niet helemaal uit dat Jansa opnieuw premier wordt na de verkiezingen en dat de situatie in zijn land verder verslechtert op het punt van de rechtstaat.

Hij kan zelf meepraten over Jansa’s aanvallen op de vrije pers. De premier voert naar eigen zeggen een ‘oorlog tegen de media’. Dat doet hij vaak en veel via Twitter, wat Jansa naast mini-Orban nog een andere bijnaam opleverde, ‘Maarschalk Tweeto’. “Ik zie mezelf helemaal niet als anti-Jansa”, zegt Zerjavic, “maar Jansa reageert werkelijk op alles wat hem niet bevalt in mijn artikelen. Hij noemt dat dan leugens of nep-nieuws. Ik heb door schade en schande geleerd er niet meer op te reageren, want je krijgt onmiddellijk een heel trollenleger op je af. Die trollen zijn heel agressief en ze vernederen je publiekelijk, dat wil je echt niet’.

 Prestige

Hoe moet de EU omgaan met de recalcitrante Jansa? Volgens EU-rechtsgeleerde Hojnik is de voorzitter van de Europese Commissie goed begonnen door in haar speech tegenover de premier de eerste president van Slovenië te citeren. “Today dreams are allowed, tomorrow is a new day”, zei Ursula von der Leyen aan het begin en aan het eind van haar speech. Woorden die iedere Sloveen kent, omdat ze werden uitgesproken op 25 juni 1991 door Milan Kucan. Op die dag verklaarde Slovenië zich onafhankelijk van Joegoslavië.

“Dat heeft pijn gedaan”, zegt Zerjavic. “Want Kucan is een politieke tegenstander van Jansa. Dat Von der Leyen uitgerekend een van zijn grootste opponenten citeert, dat is echt opvallend. Voor Jansa betekent het voorzitterschap van de Europese Unie prestige. Met het oog op de verkiezingen wil hij de Slovenen laten zien dat hij gewaardeerd wordt door Von der Leyen en Charles Michel. Dat Frans Timmermans niet met hem op de foto wil, en dat Von der Leyen, een partijgenoot nota bene, hem bekritiseert, dat vindt hij zeker niet leuk. Maar het is goed dat het gebeurt, je kan geen concessies doen aan fundamentele rechten.”

De grote vraag blijft hoe Slovenië het voorzitterschap gaat invullen. In Brussel zijn zorgen dat premier Jansa zich zal afzetten tegen de EU en nog meer de lijn Orbán gaat volgen. Vanwege de komende verkiezingen en het versnipperde politieke landschap zou Jansa er baat bij kunnen hebben om zich tegen de EU af te zetten om in eigen land meer stemmen te krijgen. Maar Jansa zegt zelf juist te willen werken aan een sterke Europese Unie. Hij kan aan gezag winnen als hij Sloveense burgers kan laten zien dat hij een belangrijk staatsman is en bruggen weet te bouwen. 

 Dan inhoudelijk. Diplomaten melden dat Jansa zich de komende zes maanden vooral gaat richten op het weerbaarder maken van de Europese economieën. Waar Portugal de afgelopen zes maanden de nadruk legde op een Europees sociaal beleid, wil Slovenië de Europese economie bestendig maken voor toekomstige crises. Hoe het land dat precies wil gaan doen, blijft vooralsnog onduidelijk. Het is ook geen geheim dat Slovenië de toetreding van de Balkan-landen weer op de agenda wil zitten. Volgens bronnen rondom Jansa is het verstandig als Europa daar niet meer eindeloos mee wacht. Rusland, China en Turkije zouden steeds meer aan invloed winnen in de regio. Slovenië vindt dat de landen op zijn minst perspectief moeten krijgen op toetreding tot de EU. Veel West-Europese landen zitten hier niet op te wachten. 

Een hoge gunfactor heeft Jansa op dit moment niet bij de Commissie en groot deel van de lidstaten. Von der Leyen uitte deze week nog haar zorgen over de subsidie voor een onafhankelijk persbureau die in maart bevroren werd. Ook heeft Slovenië nog altijd geen aanklagers aangewezen voor het Europese Openbaar Ministerie. Deze aanklagers moeten straks controleren of landen geen fraude plegen met EU-subsidies. Bronnen rondom de Sloveense regering noemen de zorgen onterecht. Zo zou de subsidie voor het persbureau snel weer worden uitgekeerd en wijst Slovenië in de herfst 2 aanklagers aan voor het Europese OM. 

Hoewel Jansa als mini-Orbán te boek staat, volgt hij niet altijd dezelfde lijn als de Hongaarse premier. Zo ondertekenden 15 rechtse Europese politieke partijen waaronder Fidezs, de partij van Orbán, deze week een verklaring tegen meer macht voor de Europese Unie.

De partij van Jansa heeft deze verklaring niet ondertekend. Mogelijk wil Jansa de komende zes maanden laten zien dat hij een brug kan slaan tussen westelijke en oostelijke lidstaten. To be continued.

 

 

 

 Deze editie werd geschreven door Aïda Brands, Kysia Hekster en Sander Van Hoorn.