Begin deze week liet Griekenland zien wat het doet om te voorkomen dat migranten ongecontroleerd de grens oversteken. Geluidskanonnen, drones en grenshekken worden ingezet om migranten af te schrikken. “Alle lidstaten moeten illegale migratie tegengaan”, zegt verantwoordelijk Eurocommissaris Ylva Johansson, “maar natuurlijk moeten ze mensen tegelijkertijd de mogelijkheid bieden om asiel aan te vragen als ze bescherming nodig hebben.”
Tineke Strik is Europarlementariër voor GroenLinks en hoogleraar Migratierecht aan de Radboud Universiteit. Zij ziet dat de landen aan de buitengrens van de EU onder grote druk staan. “Ze worden afgerekend op het tegengaan van illegale migratie, maar tegelijkertijd krijgen ze geen hulp van andere lidstaten bij de asielaanvragen. Er is gebrek aan gezamenlijke verantwoordelijkheid.”
Pushbacks blijven onbestraft
Behalve de geavanceerde technologie die wordt ingezet om de buitengrenzen van de EU te bewaken, komen ook steeds meer verhalen naar buiten over de illegale
pushbacks. Volgens de Britse krant The
Guardian hebben deze geleid tot ruim 2000 doden. Vorige week sprak correspondent Bram Vermeulen migranten die zeiden het
slachtoffer te zijn geweest van geweld van grenswachten aan de Grieks-Turkse grens.
“Het is heel goed dat er individuele verhalen naar buiten komen”, zegt Tineke Strik. “Dat is nodig om te laten zien wat er gebeurt. Want het speelt al heel lang, maar mijn indruk is dat het steeds openlijker en systematischer gebeurt, bij daglicht nu ook. Het blijft onbestraft. ‘Ga vooral zo door’, lijkt de boodschap van de andere lidstaten. Die blijven stil omdat ze geen zin hebben om dit probleem op te lossen. En dus denken landen dat ze het kunnen doen. Kroatië, Hongarije, Spanje, Polen, het breidt zich ook uit. Maar wij kunnen als EU niet geloofwaardig opereren als we dit zo door laten gaan.”
Tijdens de vluchtelingencrisis in 2015 kwamen meer dan een miljoen mensen naar de Europese Unie. Het leidde tot een eerste poging om tot een gezamenlijk asielbeleid te komen. De landen spraken af om 120.000 asielzoekers vanuit Griekenland en Italië over alle lidstaten te verdelen via verplichte quota, maar van die plannen kwam weinig terecht. Landen als Hongarije, Roemenië, Slowakije en Tsjechië (en later ook Polen) voelden er niets voor.
Stilte in Brussel
Vorig jaar september kwam de EU met nieuwe migratieplannen. De verplichte verdeling van vluchtelingen over de lidstaten is daarin verdwenen. Het gaat het nu over verplichte solidariteit met de EU-landen waar de meeste migranten aankomen. Die solidariteit kan verschillende vormen aannemen. Lidstaten die asielzoekers opnemen, krijgen van de Europese Commissie 10.000 euro per asielzoeker. Landen die geen mensen willen opnemen, kunnen ook aan hun verplichtingen voldoen door grenswachten te leveren die de buitengrenzen in de gaten houden. Of ze kunnen helpen bij de terugkeer van afgewezen asielzoekers.
Na de presentatie van de nieuwe plannen bleef het vooral heel stil in Brussel. “Er gebeurt achter de schermen misschien wel van alles, maar mijn indruk is dat de lidstaten maar heel moeizaam vooruitkomen,” zegt Strik. “Ik ben bang dat de onderhandelingen over het migratiepact zullen eindigen in een impasse. De vraag is ook of we wel nieuwe plannen nodig hebben. De huidige regelingen worden niet nageleefd. Dat is het probleem.”
Eurocommissaris Ylva Johansson gaat ervan uit dat landen de fundamentele rechten van migranten beschermen. “Vorig jaar hebben we in het nieuwe migratieplan voorgesteld dat alle lidstaten een onafhankelijk systeem opzetten om dit in de gaten te houden, om er zeker van te zijn dat dit soort dingen niet voorkomen. We hebben ook voorstellen gedaan om iedereen te registreren en die lidstaten te verplichten om dit soort vermeende pushbacks te onderzoeken.”
Volgens een ingewijde is er na de presentatie van het nieuwe migratiepact in september vorig jaar op politiek niveau niet meer over gesproken. De plannen staan wel geagendeerd voor de komende top in juni, maar er is nog geen beweging in de standpunten. De verwachting is dat er in ieder geval tot na de Franse verkiezingen in april volgend jaar niets wezenlijks zal veranderen. “De EU is er na de migratiecrisis in 2015 niet in geslaagd tot gezamenlijk beleid te komen. De kans dat dat op korte termijn alsnog gaat gebeuren is heel klein. Het is wachten op de volgende migratiecrisis, terwijl intussen het politieke klimaat alleen maar verder verhard is.”