Brussels Peil - Ze wordt genoemd

Ze wordt genoemd. Esther de Lange is in de race om voorzitter van het Europees Parlement te worden. Maar het is een spel met vele mogelijkheden; de race is nog lang niet gelopen.

Ook in Duitsland is het pas voorbij als de kiezer heeft gesproken.

En de Tweede Kamer neemt de regie in eigen hand. Als er op 1 oktober nog geen beweging is aan de formatietafel dan gaan de Kamerleden zelf plannen maken om alsnog geld uit het Europese coronaherstelfonds te krijgen.

Welkom bij de wekelijkse nieuwsbrief. Dagelijks nieuws is te vinden op Brusselsnieuwe.

De stoelendans in Brussel is begonnen. Dit najaar kiest het Europees Parlement een nieuwe voorzitter, dat doen ze elke tweeëneenhalf jaar, en de gedoodverfde kandidaat, de Duitser Manfred Weber, heeft zich teruggetrokken. De kansen voor Esther de Lange nemen daardoor toe.

Weber mocht voorzitter worden als goedmakertje voor het feit dat de Europese regeringsleiders hem lieten vallen, en niet benoemde tot voorzitter van de Europese Commissie, terwijl zijn christendemocratische partij (de EVP) wel de verkiezingen (in 2019) had gewonnen. De aanvankelijke steun die hij had van Merkel, maar ook van de Ierse premier Varadkar, verdween nadat de Franse president Macron zei dat hij Weber niet geschikt vond, omdat hij te weinig ervaring zou hebben.

Uiteindelijk mocht de christendemocraat Ursula von der Leyen voorzitter van de Europese Commissie worden, werd de liberaal Charles Michel voorzitter van de Europese Raad en mocht een sociaaldemocraat Sassoli (Italië) voorzitter van het parlement worden. Na tweeëneenhalf jaar zou dan een christendemocraat (Weber) het stokje overnemen.

Dat Weber nu afziet van de prestigieuze functie is opmerkelijk en ook weer niet. Opmerkelijk, omdat het toch een functie met aanzien is. Je wordt niet alleen president genoemd, maar mag bij veel bezoeken aanwezig zijn en zelfs het eerste uur bij de Europese Top is ingeruimd voor de voorzitter van het Europees Parlement.

Weber ziet een compleet versplinterd Europa ontstaan, waar het oude midden onder vuur ligt. In eigen land is het nog maar de vraag of zijn CSU (hij is een Beier) samen met de CDU schadevrij uit de verkiezingen komt. Maar ook in veel traditionele landen waar zijn christendemocratische beweging altijd sterk stond, beweegt de kiezer zich naar de flanken. Overal komen nationalistische partijen op, die weinig met de Europese gedachte op hebben.

Hij denkt dat alleen een grote en sterke christendemocratische EVP een vuist kan maken. Hij wil de boel weer laten rocken zeggen mensen in zijn omgeving, daarbij verwijzend naar de oude rockband waar Weber in z'n jonge jaren in speelde. Volgens critici wordt dat nog een hele kunst, omdat de EVP niet echt een partij is; lang niet alle partijen die zijn aangesloten noemen zich christendemocratisch, maar zijn meer pragmatische conservatieve middenpartijen. De enige overeenkomst tussen het Nederlandse CDA en de Hongaarse Fidesz beweging was dat ze in dezelfde fractie zaten (Fidesz is er eerder dit jaar uitgestapt).

Het gaat uiteindelijk om invloed en macht en Weber denkt dat hij meer kan betekenen als voorzitter en fractievoorzitter. Hij trekt daarmee wel aan alle touwtjes.

Jawel, maar het is slechts voor tweeëneenhalf jaar en dan zijn er weer nieuwe verkiezingen. Een kort moment van roem. Maar genoeg voor veel politici om er van te dromen. Zoals gezegd wordt Esther de Lange genoemd.

Oud parlementariër Wim van de Camp: “Esther is een opmerkelijk geschikte kandidaat. In Nederland wordt er niet veel gepraat over haar, maar in Brussel heeft zij enorm veel invloed.”

Maar er zijn nog wel kapers op de kust. Met name Roberta Metsola uit Malta is een geduchte tegenstander. En dan is er nog de huidige voorzitter Sassoli. De Italiaan wordt opeens overal gezien. Op campagnepad, zo is de algemene indruk in het parlement. Zelf vindt hij dat de afgelopen periode meer leek op het leiden van een ziekenhuis dan op het voorzitten van een parlement. Door corona, werd er nauwelijks fysiek vergaderd en moest hij vooral creatieve oplossingen bedenken zodat het parlement toch besluiten kon nemen.

De komende maand zal iedereen een profiel opstellen, kiezen de fracties een kandidaat en zullen er vast en zeker her en der debatten worden georganiseerd. Aan het eind van het jaar stemmen de leden van het parlement.

Lees hier een portret van Esther de Lange.

Bij de liberalen kijken ze met stijgende verbazing naar de discussie over wie de macht heeft. Vooral de tweet van Weber, waarin hij zegt dat de tweede helft van het mandaat (2019-2024) aan zijn partij toebehoort, is Sophie in’t Veld in het verkeerde keelgat geschoten. Ze noemt het de arrogantie van de macht om op zo'n manier de voorzittersstoel van het parlement op te eisen.

De leider van D66 was met de VVD-fractie in Parijs voor een soort heidag op het Elysée. De Europese liberalen hebben daar afgesproken om het komende jaar geen verdere aantasting van de rechtsstaat in landen als Polen en Hongarije te dulden. Ook wordt de onafhankelijkheid van EU - de strategische autonomie - een belangrijk speerpunt. Nieuwe politiek, is het woord dat de liberalen van Renew zoals ze in Europa heten, in de mond namen.

Ook de PvdA, de grootste Nederlandse fractie in het parlement hield een heidag. Daar ging het vooral over de samenwerking met Groen Links, want als er in Den Haag wordt samengewerkt, hoe moet dat dan in Europa? Afgesproken is om waar het kan meer samen op te trekken. Probleem is dat Groen Links bij de Europese Groenen zit, die een belangrijke groep vormen in het Europees Parlement, waar ze niet zomaar uit kunnen en willen stappen. Omgekeerd is het voor de sociaaldemocratische PvdA onmogelijk om de partij te verlaten die bij de afgelopen verkiezingen Frans Timmermans steunde in zijn streven om voorzitter van de Europese Commissie te worden.

Komende week worden er meer mededelingen verwacht.

Nog even terug naar de poppetjes en dan vooral de verkiezingen in Duitsland. Bondskanselier Merkel bemoeit zich nog niet echt met de campagne. Tijdens het grote congres van de Europese Christendemocraten hield ze een speech die weinig met de retoriek van haar partijgenoten te maken had. Ze somde rustig alle problemen op, zonder grote woorden te gebruiken. Kijk hier naar de speech.

Haar beoogde opvolger Armin Laschet mocht ook langskomen bij president Macron om alvast uit te stralen dat de macht rustig kan worden overgedragen. Maar zijn campagneteam is er niet helemaal zeker van.

Het roer tijdens de verkiezingsstrijd is helemaal om. Er wordt volop aangevallen en op de man gespeeld in een poging alsnog de grootste partij van het land te worden. Zo noemt de secretaris-generaal van de CDU (Paul Ziemiak) de plannen van de sociaaldemocraat Olaf Scholz (die aan de leiding gaat in de peilingen) desastreus. “Ze verscheuren Europa. Ze maken teveel schulden waardoor de Europese Unie een schuldenunie en een overdrachtsunie wordt. Heel Europa wordt als ze aan de macht komen overspoeld met Duits geld.”

Bij de sociaaldemocraten van de SPD worden ze niet zenuwachtig van de nieuwe koers van de CDU. “Elk antwoord ademt paniek uit”, zegt de campagneleider in een reactie.

Je ziet dat er overal raakvlakken zijn, zoals met de uitkeringen, maar ook met Afghanistan. Zo wil de lijsttrekker Laschet:

Vanavond (zondag) om 20.15 het tweede (van drie) debat tussen de kandidaten Laschet (CDU), Baerbock (Groenen) en Scholz (SPD) te zien op de publieke omroep ARD en ZDF, de Dreikampf ums Kanzleramt genoemd. Hier te volgen.

Maandagavond gaan Die Linke, AfD (Alternative für Deutschland), de liberalen van de FDP en de Beierse CSU met elkaar in debat. Der Vierkampf genoemd.

Dat na verkiezingen niet alles meteen duidelijk is, daar weten we in Nederland alles van. De formatie gaat voort, maar ondertussen blijft er wel van alles liggen waar, in afwachting van het nieuwe kabinet, geen besluit over wordt genomen.

Zo besloot het oude kabinet dat Nederland voorlopig geen plannen in Brussel zou indienen om geld uit het zogenoemde coronaherstelfonds te krijgen. Probleem is dat Brussel niet zomaar geld geeft, maar in ruil hervormingen eist. Zo voeren Hongarije en Polen ingewikkelde gesprekken met de Europese Commissie omdat niet duidelijk is hoe gecontroleerd gaat worden of het geld goed wordt besteed. Op de achtergrond spelen ook nog eens de zorgen over de rechtsstaat.

Bij Nederland gaat het over onder meer de hypotheekrenteaftrek en de overspannen situatie op de woningmarkt. Formeel zijn er geen onderhandelingen, maar ambtenaren hebben wel verkennende gesprekken en ‘potloodstukken’ geproduceerd. Dat dient allemaal als input voor de onderhandelaars die een nieuw kabinet in elkaar moeten timmeren.

Maar door de impassen van de afgelopen maanden heeft niemand er belangstelling voor. En daar heeft de Tweede Kamer nu genoeg van.

In feite kan je zeggen dat minister Hoekstra een ultimatum heeft gekregen. Als er voor 1 oktober niet serieus wordt gesproken dan gaat het parlement zelf aan de slag. Hoekstra die (ook als CDA-leider) de pogingen van informateur Remkes nog een kans wil geven, kon leven met het voorstel.

Lees meer hier. De plannen van de andere landen werden ook besproken tijdens de informele vergadering van de ministers van Financiën in Slovenië. Maar daar ging het toch vooral over hoe nu verder met de Europese begrotingsregels. Hoe groot mag de staatsschuld zijn? en het tekort?

De Europese ministers willen de regels wel wijzigen, maar de ruimte is beperkt omdat een en ander is vastgelegd in het verdrag van Maastricht. De discussie gaat meer over moet je perse een boete opleggen als een land meer schuld heeft (de bekende zestig procent van het bbp) dan afgesproken. En als je dan toch een boete oplegt kan die wellicht wat lager.

Verder gaat de discussie over groene investeringen. Vallen groene investeringen buiten de begroting, oftewel telt het geld dat je groen uitgeeft niet mee bij de schuld. Vooral in Zuid-Europa zijn er veel voorstanders van deze gedachte. Het Nederlandse kabinet twijfelt, want aan de ene kant zijn groene investeringen bitter nodig om de klimaatdoelen te halen, maar aan de andere kant mag het ook geen vrijbrief zijn om de regels te verjubelen.

De discussie is op de wagen, maar zal nog wel even duren. Diplomaten in Brussel verwachten niet voor de zomer van volgend jaar een besluit. Eerst de Franse verkiezingen. “Macron wil hoe dan ook geen nederlaag in een Europese discussie voor de verkiezingen”, zo laat een goed ingevoerde diplomaat weten.

Verkiezingen en formaties beheersen dus de Europese discussie. Maar zoals het oude gezegde luidt: Er zijn altijd wel ergens verkiezingen, dus kunnen we beter doorgaan met beleid maken. Het was een Europese ambtenaar die met deze wijsheid op de proppen kwam. En dus is er komende woensdag de Europese Troonrede: The State of the Union #SOTEU in twittertaal.

Marko Bos (@luistervink54 op Twitter) dook alvast in de onderwerpen die Ursula von der Leyen komende woensdag zal behandelen.

Voor Europa is de wereld een minder zekere en veilige omgeving geworden. De tegenwind komt van verschillende kanten - ook al is die vanuit de Verenigde Staten onder Biden wel geluwd. De Europese Unie en haar lidstaten hebben onder andere te kampen met verschuivende machtsverhoudingen in de wereldeconomie, verminderde bereidheid bij belangrijke partners tot samenwerking en grote politieke spanningen aan de buitengrenzen van de EU, die bovendien migratiedruk met zich brengen. 

De EU is slecht op voorbereid op strategisch opereren in internationale verhoudingen die primair op macht zijn gebaseerd. Haar kracht en eenheid zijn vooral gebaseerd op de interne markt; haar mondiale status, kijk op de wereld en optreden in de wereld vormen daarvan de weerspiegeling. De EU is economisch gezien een grootmacht; militair een dwerg.

Vanuit een economisch gezichtspunt bezien vormen internationale betrekkingen een spel, waarin alle deelnemers kunnen winnen. Internationale handel is geen ‘nul som spel’ maar heeft voor alle deelnemers voordelen. Politieke wetenschappers kijken heel anders naar de wereld: de winst van de één, is het verlies van de ander. En die (geo)politieke kijk op de wereld is de laatste jaren dominanter geworden.

De Franse econoom Jean Pisani-Ferry heeft onlangs bij denktank Bruegel een fraai, goed onderbouwd essay ‘Global Asymmetries Strike Back’ gepubliceerd; lees hier. Daarin brengt hij in kaart hoe de verhoudingen op verschillende vlakken – van economische structuren, het monetaire en financiële stelsel, de multilaterale instellingen en de geopolitiek – zijn verschoven van de fase van ‘globalisering’ (hoogtepunt rond 2000) naar de huidige fase die hij ‘polarisatie’ noemt.

‘The World is Flat’, stelde Tom Friedman in 2005. Daarmee overdreef hij, maar hoe dan ook vertoont het politiek-economische landschap nu meer reliëf dan destijds: zoals in de vorm van opgekomen machtscentra, breuken tussen landengroepen en diepe dalen waarin bevolkingsgroepen verzeild kunnen raken.

Pisany-Ferry formuleert in zijn stuk een aantal belangrijke lessen voor Europa, om de toenemende polarisatie in de internationale (economische) verhoudingen het hoofd te kunnen bieden. De EU zal een strategisch perspectief in de wereld moeten ontwikkelen – en daartoe haar waarden, belangen, en voorkeuren op verschillende beleidsvelden tot een samenhangend geheel moeten brengen. De fragmentatie tussen beleidssectoren vormt een belangrijk knelpunt voor effectief handelen op het wereldtoneel. En dan is er nog de uitdaging om de 27 lidstaten op één lijn te krijgen, als voorwaarde om extern een vuist te kunnen maken.

Er is geen ontkomen meer aan: “Europe has no choice but to fight for the global public goods it cherishes, for the rules-based order it believes in and for its own economic sovereignity.”

Europa heeft geen andere keuze dan te vechten voor de waarden die het koestert, voor de op regels gebaseerde orde waarin het gelooft en voor zijn eigen economische soevereiniteit.

Gaat de Staat van de Unie komende week daar de basis voor leggen?

Woensdagochtend om negen uur begint Ursula von der Leyen aan haar toespraak.

Met deze week de kranten uit Oostenrijk.

We beginnen met de Kronen Zeitung die de oud voorzitter van de Europese Raad, de Pool Donald Tusk hebben gesproken. De huidige oppositieleider Tusk sluit een vertrek van zijn land uit de Europese Unie niet uit. Hij reageert op de ruzie tussen Brussel en Warschau over de zogenoemde tuchtkamer, de speciale instelling waar rechters zich moeten verantwoorden als ze in de ogen van de regerende PiS-partij controversiële beslissing hebben genomen. De Europese Commissie heeft deze week besloten om Polen te dagvaarden, omdat het land ondanks eerdere uitspraken van het Europees Hof nog steeds die tuchtkamer niet heeft afgeschaft.

In Die Presse aandacht voor de Russische gaspijplijn Nord Stream 2. De pijp is af en er kan, toevallig net voor de Duitse verkiezingen, gas door stromen. Totale kosten 9,5 miljard euro. De pijpleiding zal gas vervoeren van Narva Bay in Rusland naar Lubmin bij Greifswald.

De Verenigde Staten, Oekraïne en andere landen, met name uit Oost-Europa, verwerpen het miljardenproject omdat het Europa afhankelijk maakt van de Russische aardgasvoorziening. Bovendien wil het land van president Biden zelf gas exporteren naar Europa.

De krant Kurier heeft een noodkreet van de hoteliers in Oostenrijk. Ze willen strenge en duidelijke coronaregels. De hotelbranche is bang dat anders de winter kort zal duren, en vreest opnieuw op slot te moeten als de coronacijfers tegenvallen. In Oostenrijk heet het debat: het 2G of 1G debat, waarbij de G voor gesloten staat en 1 voor zachte maatregelen en 2 voor meer robuuste regels. De verwachting is dat meer mensen zich laten vaccineren als de regels strenger worden.

Bondskanselier Kurz probeert als goede buur de Duitse CDU-kandidaat Armin Laschet te helpen. Der Standard schrijft dat Kurz waarschuwt voor het linkse gevaar als de sociaaldemocraten de verkiezingen winnen. “Laat ik het zeggen. Een linkse coalitie zou een heel ander Duitsland en een ander Europa betekenen.” Kurz riep de Duitsers op om Laschet niet te laten vallen. “Ik ken Armin Laschet, ik ben er honderd procent van overtuigd dat hij de juiste persoon is als christen-democraat.”

***** Vader en zoon Babis liggen fors overhoop. De premier van Tsjechië wordt voor het gerecht gesleept door z'n zoon. Volgens junior gebruikt zijn vader hem als stroman om zijn misbruik met EU-geld te maskeren. De premier ontkent en noemt zijn zoon geestesziek. De politie heeft de zoon deze week verhoord en beslist later of de rechtszaak tegen de premier definitief doorgaat. Meer hier.

***** De Spaanse tapasketen Champanillo moet z'n naam veranderen. Het lijkt teveel op champagne en die naam is beschermd, vindt het Europees Hof van Justitie. Het gaat niet alleen om de naam, ook in het logo van de tapasbars zijn twee champagneglazen verwerkt. Het Europees Hof rekt hiermee de geografische bescherming van namen verder op, want ook als de namen niet helemaal hetzelfde zijn, maar er wel de intentie is om de naam te gebruiken, dan is dat verboden.

Lees de hele uitspraak hier.

***** Nog meer nieuws over het Europees Hof komt uit Frankrijk. Michel Barnier, kandidaat om volgend jaar president te worden, wil af van het Hof. Hij wil dat Frankrijk zijn ‘juridische soevereiniteit’ terugkrijgt. Op zich opmerkelijk voor iemand die de afgelopen jaar met het Verenigd Koninkrijk sprak over de brexit en de rol van de Europese rechtbanken in de toekomst. Hij deed zijn uitspraken in Nîmes tijdens een verkiezingsdebat. Lees meer hier.

***** Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk blijven elkaar dwarszitten op het Kanaal. Hadden we eerst al de botsing tussen de vissers, nu dreigen de Britten om bootjes met vluchtelingen, die uit Frankrijk komen, nog op zee terug te sturen. De Franse minister van Binnenlandse Zaken, Gérald Darmanin, vindt dat chantage. Lees meer hier.

***** Nog meer brexitproblemen. De Democratic Unionist Party (DUP) heeft gedreigd de regering en de vergadering van Belfast omver te werpen, waardoor vervroegde verkiezingen in Noord-Ierland nodig zijn. De DUP is boos over mogelijke aanvullende controles op goederen die van Groot-Brittannië naar Noord-Ierland gaan. De vicevoorzitter van de Commissie Maros Sefcovic was in Noord-Ierland om de politiek gerust te stellen dat het allemaal zo'n vaart niet loopt. Maar zo liet hij weten: “We gaan niet opnieuw onderhandelen over de afspraken.” Meer hier.

Dat was het voor deze week. Meer elke dag (ook vandaag) op Brusselsenieuwe en Twitter.