Brussels Peil - Vloeibaar

Onder druk wordt alles vloeibaar, zo ook het standpunt van Brussel over het gas dat Duitsland importeert uit Rusland. Nu de dreiging van Poetin elke dag lijkt toe te nemen, beginnen Europese politici voorzichtig te spreken over sancties tegen het Russische bedrijf Gazprom en een verbod op de import van Russisch gas.

Het Europees Parlement kiest deze week een nieuwe voorzitter. David Sassoli stierf in het harnas; de man die bijna per ongeluk voorzitter werd.

En maandag is het debutantenbal in Brussel. Nadat Hoekstra en Ollongren al Europees zijn gegaan, maken Kaag en Staghouwer op de eerste werkdag hun opwachting in de Brusselse vergadergebouwen. Een klein kijkje in hun agenda.

Veel leesplezier. voor dagelijks nieuws blijf ons volgen via de site of twitter.

De spagaat van de Europese Unie door aan de ene kant strenge sancties tegen Rusland te willen opleggen en aan de andere kant geld te willen verdienen aan de gaspijpleiding (Nord Stream2) begint langzaam te knappen.

In Brussel is lang het standpunt gehuldigd dat Duitsland en Rusland zelf mochten weten of ze een speciale gaspijplijn moesten bouwen. Het leverde spanning op, want de Polen waren vierkant tegen. Polen is solidair met Oekraïne dat als de gaspijplijn -via de Oostzee - eenmaal stroomt minder belangrijk wordt en een makkelijkere prooi voor Rusland, zo vrezen zowel de Polen als de Oekraïners. De Russen hebben Oekraïne simpelweg niet meer nodig om gas aan Europa te verkopen.

Ook de Amerikanen hebben grote moeite met het Duits-Russische project, omdat daarmee de energieafhankelijkheid van de Europese Unie aan Rusland toeneemt. Bovendien wil de Verenigde Staten het liefst zelf gas leveren aan Europa.

Tot op heden liepen Europese politici altijd met een grote boog om de kwestie heen, maar in de week dat de spanningen verder opliepen aan de grens tussen Oekraïne en Rusland (kijk hier naar een reportage van Gert Jan Dennekamp) kwam er een ander geluid vanuit de Europese Commissie.

Om te beginnen de buitenlandchef Borrell.

Hij vindt dat normaal gesproken de Duitse autoriteiten moeten beslissen of er gas mag gaan stromen door de pijpleiding, maar in deze situatie kan hij zich opeens ook wat anders voorstellen.

Ook Eurocommissaris Margrethe Vestager komt in actie. Ze onderzoekt of Gazprom, het Russische gasbedrijf, de energieprijzen manipuleert. Het Europees Parlement en ook Polen hebben al eerder aan de bel getrokken, maar nu lijkt de Deense Eurocommissaris in actie te komen. Ze heeft een eerste vragenlijst naar Gazprom gestuurd.

Ze wacht eerst het antwoord van Gazprom af voordat er een officieel onderzoek komt. Maar zo laat ze weten “dit onderzoek heeft prioriteit.”

Vanuit Duitsland is het stil. Voorlopig lijkt met name de grootste regeringspartij de SPD het gas uit Rusland niet te willen boycotten.

Het was nooit de bedoeling dat de deze week overleden Italiaan David Sassoli voorzitter van het Europees Parlement zou worden. De regeringsleiders die in de zomer van 2019 de baantjes verdeelden, hadden op de tekentafel de poppetjes zo ingevuld dat iedereen wat zou krijgen. De christendemocraten en Duitsers de voorzittersstoel van de Europese Commissie (Ursula von der Leyen - VDL); de liberalen de voorzitter van de Europese Raad (Charles Michel) en de sociaaldemocraten zouden de voormalige premier van Bulgarije Sergei Stanishev naar voren schuiven als nieuwe voorzitter van het parlement.

Hoewel het parlement die zomer overal bij het kruisje tekende en knarsetandend akkoord ging, was dit toch een brug te ver. Uiteindelijk stak de Italiaan Sassoli z'n vinger op, waardoor Oost-Europa bij de verdeling van de posten achter het net viste.

De nieuwe voorzitter, die alleen Italiaans sprak, is een aimabele man, maar wel iemand met trillende vingers. Hij is nogal rookverslaafd en verlaat om de haverklap de voorzittersstoel om even te gaan paffen in een van de vele rookcabines in Brussel of Straatsburg.

Een klein fragment uit het boek Het Brusselse Moeras over zijn begindagen.

Volgens het oude adagium: De Koning is dood, leve de Koning(in) kiest het parlement deze week een nieuwe voorzitter. Dat gaat niet zonder slag of stoot. Sassoli had in december nog besloten dat iedereen voor de verkiezing, die al op de rol stond, naar Straatsburg moest komen. Het was niet alleen een plechtig moment maar zo zou ook zeker zijn dat de stemming geheim zou blijven.

Vanwege de pandemie mogen leden nu toch vanuit huis stemmen. Om er zeker van te zijn dat alles volgens de regels verloopt hebben medewerkers een proefstemming gehouden met bijzondere kandidaten. Volgens nieuwssite Politico kon gestemd worden op popsterren als Tina Turner, Christina Aguilera, Lady Gaga, Ricky Martin, Ed Sheeran, Justin Timberlake en Selena Gomez. De uitslag van die stemming is trouwens geheim.

Er zijn vier kandidaten waar dinsdag uit gekozen kan worden

Metsola is de gedoodverfde favoriet, maar met name bij de sociaaldemocraten zijn politici op zoek naar een kandidaat om een proteststem uit te brengen. Sira Rego is waarschijnlijk net te extreem voor ze, maar oud minister Bah Kuhnke is een aannemelijk alternatief voor Metsola. Het wordt de uit Malta afkomstige Metsola kwalijk genomen dat ze tegen abortus is. Bovendien vinden de sociaaldemocraten dat er de afgelopen tijd zoveel nationale verkiezingen (onder andere in Duitsland) door hun partij zijn gewonnen dat ze recht hebben op een beloning.

In de jaren dertig van de vorige eeuw was er ooit een leus: Het moet het kan, op naar het Plan. Er was zelfs een lied bij. Het ging om het Plan van de Arbeid, bedoelt om ons land destijds uit de crisis te krijgen. Het nieuwe kabinet heeft ook een Plan omarmd om uit de crisis te komen; formeel het Europees Herstelfonds geheten, ook wel bekend als het coronaherstelplan of fonds.

Bij het instellen van het Europese Herstelfonds heeft Nederland tijdens de speciale EU-top in Brussel op de bres gestaan voor duidelijke voorwaarden. En met succes. De gelden worden alleen overgemaakt op basis van een goedgekeurd nationaal herstelplan – een plan dat niet alleen voldoende investeringen in klimaatbeleid en digitalisering bevat, maar ook hervormingen zoals aanbevolen in het Europees Semester (de rapporten die over landen worden gemaakt). Bovendien moet de rechtsstatelijkheid afdoende zijn gewaarborgd.

Zoals bekend hebben 26 lidstaten inmiddels een herstelplan ingediend. De meeste landen hebben inmiddels ook al het eerste geld op de rekening staan. Nederland is als enige nog steeds zonder herstelplan.

In de doorrekening van het coalitieakkoord gaat het Centraal Planbureau (CPB) ervan uit dat Nederland cumulatief 5,8 miljard euro aan niet-belastingontvangsten uit het Herstelfonds ontvangt. Biedt het coalitieakkoord de basis voor een herstelplan dat op Europese goedkeuring kan rekenen?

In klimaatbeleid wordt veel geïnvesteerd, en ook de digitalisering krijgt gepaste aandacht. Maar los van meer geld spreekt uit het coalitieakkoord weinig hervormingsdrang. Het blijft bij wat algemene bewoordingen in relatie tot de arbeidsmarkt, het belastingstelsel, de huurtoeslag en de zorg. Het hoe en wat blijft in het vage.

Deze bescheiden hervormingsdrang weerspiegelt een breder gevoelen in de samenleving. In de jongste Eurobarometer komt de Nederlandse bevolking naar voren als een van de minst hervormingsgezinde binnen de EU-27. Maar een kwart van de ondervraagden in ons land is echt overtuigd van de noodzaak van hervormingen om de economische prestaties te verbeteren.

Ja, het steekt schril af tegen het enthousiasme in Portugal waar ruim driekwart van de ondervraagden de noodzaak van hervormingen onderschrijft.

Hervormingen op de arbeidsmarkt vindt bijna de helft van de Nederlanders heel belangrijk, en nog eens 37 procent vrij belangrijk. Maar dat zijn scores die Italianen, Grieken, Spanjaarden en Portugezen ruim overtreffen. Ook het belang van belastinghervormingen wordt in ons land breed gedeeld, maar opnieuw minder dan in de Eurozone gemiddeld. 

De vraag is natuurlijk of iedereen eenzelfde beeld van hervormingen voor ogen heeft. Misschien laat men zich leiden door de belofte van het zoet en vergeet men het zuur dat ook aan hervormen verbonden is. In ons land kunnen hervormingen nu dankzij veel ‘smeergeld’ prettig verteerbaar worden opgediend. 

En dan maar hopen dat de rente niet te snel stijgt. Want anders loopt de toekomstige rekening van het huidige expansieve beleid wel erg sterk op. Hoe dan ook mag de nieuwe regering nu bewijzen dat onze veronderstelde hervormingsgezindheid niet louter ingebeeld is. Of zou het kabinet de neus ophalen voor 5,8 miljard euro Europees geld?

Misschien kan de nieuwe minister Kaag maandag opheldering geven als ze voor het eerst als minister van Financiën Brussel bezoekt. Ze gaat om te beginnen de hele wasstraat door: ontbijten met de Benelux een diner met de Hanzelanden (Oostenrijk, Finland, Zweden, Ierland, Letland, Litouwen) en kennismakingsgesprekken met de andere landen en verschillende eurocommissarissen. En dan is er ook nog de vergadering van de eurogroep op maandag.

En daar staat meteen de eerste hete aardappel te wachten. Een rapport over hoe de Europese Unie het economisch gedaan heeft tijdens de crisis met twee belangrijke conclusies.

Maar Kaag zal, net als Hoekstra eerder, bepleiten om de staatssteun snel af te bouwen, zodat bedrijven weer eerlijk kunnen concurreren. Uit het rapport van de Europese Commissie blijkt wel dat het aantal spookbedrijven (zo worden ze genoemd in de EU-taal), dus bedrijven die niet levensvatbaar zijn, maar dankzij overheidssteun overeind blijven geringer is dan vooraf gedacht.

En bij de Europese coördinatie op het gebied van volksgezondheid komt het op politieke behendigheid aan. Wanneer Kaag klaar is met het eerste agendapunt wacht haar nog een discussie over een andere hete aardappel: de bankenunie. Daar worden geen besluiten verwacht. Doordat de eurolanden het niet eens zijn over wat er allemaal moet gebeuren als banken in de problemen komen, hebben de regeringsleiders tijdens hun laatste EU-top besloten om de ministers te vragen de komende maanden een plan op te stellen.

Minister Kaag vertrekt maandagavond laat weer naar Nederland, de nieuwe staatssecretaris Marnix van Rij mag op dinsdag de honneurs waarnemen als alle 27 EU-ministers vergaderen. Kaag is dan bij het debat over de regeringsverklaring in Den Haag.

Ook Henk Staghouwer debuteert als minister van landbouw. Hij zal het komend jaar in Brussel (en Den Haag) druk zijn met de uitvoering van de plannen uit de van boer tot bord strategie. Bovendien moeten er komend jaar besluiten worden genomen over gewasbeschermingsmiddelen en komen er nieuwe eisen over de manier waarop voedsel wordt geproduceerd. De discussie over het gemeenschappelijk landbouwbeleid (glb) gaat in Brussel verder als de ministers elkaars nationaal strategische plannen gaan beoordelen.

Bovendien dreigt een fors conflict met de Amerikanen over hoe je groen produceert. Jaag je eerst de productie op en hoop je dat het klimaat er van profiteert? Of draai je het om, zoals Eurocommissaris Timmermans doet, en stel je eerst klimaatdoelen en komt de productiviteit op de tweede plaats.

De discussie begint deze maand, onder Frans voorzitterschap met de zogenoemde nutri score; oftewel een etiket waar op staat hoe gezond een product is. Nederland heeft al een dergelijk etiket, maar de Europese Unie wil het ook invoeren.

Probleem is alleen dat Italië en Spanje dwars liggen. Olijfproducten doen het slecht bij de nutri score en dus moeten er nieuwe definities komen. En een nieuw woord voor het label.

De Europese Commissie wil ook proberen of het misschien breder gemaakt kan worden, waardoor consumenten meteen kunnen zien hoe het is geproduceerd. Maar wat is dan de definitie van duurzaam en wat zegt het over dierenwelzijn? Om het nog ingewikkelder te maken zijn er landen die ook een definitie willen voor sociale duurzaamheid. Brussels taalgebruik voor: krijgt de boer wel een redelijke prijs voor z'n product.

Die is wat overzichtelijker. Het zal gaan over de varkensprijzen, die vrij laag zijn op dit moment; een combinatie van de brexit, hoge energieprijzen en beperkte vervoersmogelijkheden door corona. En ook de vogelgriep zal uitgebreid worden besproken. Nederland wil een vaccin, maar met name de zuidelijke landen verzetten zich daartegen. Het maximaal haalbare voor Staghouwer is een onderzoek naar de effecten van een mogelijk vaccin.

+++ De EU wil sancties opleggen aan de Republika Srpska, zoals het Servische landsdeel van Bosnië heet. President Milorad Dodik, het Servische lid van het driekoppige presidentschap, maakt het nu echt te bont, waardoor de spanningen flink oplopen. In Banja Luka vierden Dodik en z'n medestanders afgelopen week de Dag van de Servische republiek. Die feestdag valt op 9 januari, dezelfde dag waarop in 1992 Bosnische Serviërs de onafhankelijkheid uitriepen, het begin van een bloedige ­oorlog.

De feestdag is volgens het Bosnische Grondwettelijk Hof ongrondwettig. Maar Dodik riep desalniettemin op tot de oprichting van een afzonderlijk leger, een eigen belastingstelsel en speciale rechtbanken. In feite alles wat ooit is afgesproken tijdens de vredesakkoorden van Dayton (1995) stelde hij ter discussie. Ondertussen willen Europarlementsleden opheldering over de rol die Hongarije speelt.

***** Een best wel bijzondere brief van grote investeerders aan de Europese Commissie met de oproep om gas niet tot groene energie te bombarderen. De coalitie van pensioenfondsen en vermogensbeheerders (37 in getal) hebben een open brief geschreven waarin ze betogen dat als je gas groen verklaart je de hele doelstelling onder het Europese klimaatbeleid weghaalt. Lees de open brief hier.

***** Er moeten meer vrouwen in de bestuurskamers van grote ondernemingen komen. Europese wetgeving om dit te regelen ligt al jarenlang stil, maar de voorzitter van de Europese Commissie is het nu zat. In een interview met de Financial Times zei ze snel korte metten te willen maken met de blokkades die uit onder meer Nederland komen. Het vorige kabinet vond het geen Europees onderwerp en hoopte dat bedrijven het zelf zouden regelen. Lees het interview hier.

***** De Hongaarse premier krijgt altijd veel stemmen uit het buitenland van aldaar wonende Hongaarse minderheden . Zo ook uit Slowakije, maar daar is tussen de verschillende partijen onenigheid ontstaan over wie ze moeten steunen bij de komende verkiezingen in april. De Partij van de Hongaarse Gemeenschap roept z'n aanhangers op om mee te doen aan een grote mars voor de bescherming van de nationaal-christelijke waarden. Terwijl de andere partij Most-Híd juist zegt dat Hongaren in het buitenland zich moeten onthouden van steun.

Hongaarse minderheden in de buurlanden krijgen van de Orbán regering veel geld. Lees meer hier.

***** De nieuwe regering van Bulgarije gaat stoppen met het uitgeven van zogenoemde gouden paspoorten. Volgens het ministerie van Justitie heeft de regeling, waarbij buitenlanders (van buiten de EU) tegen betaling van een fors bedrag een Bulgaars paspoort (met toegang tot de EU) kregen niet geleid tot fors meer investeringen in het land. Er is alleen in staatspapier geïnvesteerd, volgens de autoriteiten. Cyprus stopte al eerder met de uitreiking van de gouden paspoorten. Malta is nu het enige Europese land waar je een paspoort kan kopen.

***** Polen wil de btw op aardgas afschaffen, nadat het land al eerder de btw op voedsel had verlaagd naar nul procent. De Europese Commissie heeft het nul tarief goedgekeurd voor voedsel, maar twijfelt over het afschaffen van btw op gas. Volgens Poolse media wil de Europese Commissie vasthouden aan minimaal vijf procent btw. Meer hier.

Elke dag is er vers nieuws over Nederland en Europa te lezen via onze site Brusselsenieuwe. Maar misschien heeft u niet alles gelezen. Daarom hier een kleine selectie.

+++ Zevenhonderd miljoen euro is er de afgelopen jaren naar de Balkan gegaan voor het verbeteren van de rechtsstaat. Maar, zo is de conclusie van de Europese Rekenkamer; het heeft niet veel geholpen. Wat dan? vroeg Bijou van der Borst zich af. Is er een alternatief? Of moet de EU meer de Chinese methode hanteren? Lees hier haar bevindingen.

+++ Kippen breken steeds vaker bij het leggen van eieren hun borstbeen. De nieuwe legkip, die gefokt is na afschaffing van de legbatterij is kleiner, kan met minder voeding toe, maar breekt steeds vaker z'n borst als er een ei gelegd moet worden. Dat blijkt allemaal uit Deens onderzoek. Maar liefst 85% van de dieren loopt één of meerdere borstbeenbreuken op. Reden voor de EU om in actie te komen. Het verhaal is van Tom Bouwmans.

+++ Nu Liesje Schreinemacher (VVD) minister is geworden, neemt Catharina Rinzema het stokje in het Europees Parlement over. Met de slogan: Zwanger en kandidaat, voerde ze in 2019 campagne. Ze haalde er ruim 15 duizend voorkeursstemmen mee. Net niet voldoende om rechtstreeks gekozen te worden. Lees alles over de nieuwe VVD-Europarlementariër hier.

+++ In het bos zijn de beschermde wilde dieren, vooral de wolf. De landbouwcommissie van het Europees Parlement wil dat er een einde komt aan het geknuffel met de wolf. Bescherming is leuk, maar er is nooit afgesproken wanneer aan de speciale status van de wolf een einde komt. Anja Hazekamp van de Partij voor de Dieren springt uit haar vel als ze van de plannen hoort. Volgens haar gaat de landbouwcommissie niet over de wolf en kan niet zomaar de beschermde status worden opgeheven. Lees meer hier.

+++Wie wil weten hoe eeuwige jeugd eruitziet moet naar theatercafé Spinoza Ház in Boedapest. Daar deelt de Hongaars-Nederlandse Anna Sándor de lakens uit. 77 jaar oud, gestoken in lichtblauwe jeans en getooid met wilde grijs-blonde lokken die meisjesachtig haar ogen deels bedekken. Handen in de zij. Twinkeling in de ogen. En…een enorme spraakwaterval.

In 1944 werd ze geboren in een Joods-Hongaars gezin. In 1974 ging ze er vanwege de liefde vandoor, naar Nederland. En nu is ze weer terug, inmiddels alweer ruim vijftien jaar. In de oude Joodse wijk in Boedapest, waar tijdens de Tweede Wereldoorlog het Joodse getto was, is ze de baas van het Spinozahuis. “Zometeen speelt onze nieuwe gypsy-pianist, een swingende gast, echt de moeite waard!” Anna moest de afgelopen jaren met pijn in het hart afscheid nemen van de vorige huispianisten. “Ze waren in de negentig, helaas zijn ze gestorven.”

Wie wil weten hoe het verder gaat met Anna in deze column van Tijn Sadée klik hier voor het volledige verhaal.

+++ Tempo, dat moet er worden gemaakt. Meer ambitie, want dat hoort volgens Mohammed Chahim (PvdA) bij een klimaatnoodtoestand. En dus moet de Europese Unie snel met een CO2-belasting op import uit China en de Verenigde Staten komen.

En die grensheffing moet voor veel meer soorten goederen gaan gelden dan de Europese Commissie voorstelt.

Chahim is de ‘rapporteur’ voor de CO2-importheffing (CBAM). Hij voert de komende maanden namens het Parlement de onderhandelingen met de Raad van Ministers over het voorstel. Dus met minister Jetten en zijn nieuwe Europese collega’s. Lees het hele verhaal van Laurens Boven hier.

Dat was het weer voor deze week. Volgende week zondag ben ik er weer. Tot dan en in de tussentijd ga naar de site voor het laatste nieuws.