Brussels Peil - Kijkje in de keuken

Daar zijn we weer. De zomer is voorbij en langzaam komt de Europese machine op gang. We nemen deze week een kijkje in de keuken van de EU.

Het is mosterd na de maaltijd in Afghanistan en dan komen er ook nog eens opgewarmde kliekjes op tafel. Wie kookt er in de Franse keuken en waarom heeft Macron de hulp nodig van Mark Rutte?

En een blik in onze eigen keuken. We gaan namelijk iets nieuws beginnen. Vanaf dinsdag elke dag op www.brusselsenieuwe.nl

Soms worden oude ideeën opnieuw verpakt. Ooit in 1999 werd in Helsinki  tijdens een Europese Top afgesproken dat de Europese Unie in noodsituaties binnen zestig dagen minstens 50 tot 60.000 militairen op de been moest kunnen brengen om in te grijpen. Uiterlijk in 2003 moesten de plannen klaar zijn.

Inmiddels meer dan twintig jaar later wordt hetzelfde idee door landen als Frankrijk, Duitsland en België opnieuw geopperd, want wederom vond de politiek, waren ze te afhankelijk van de Amerikanen, dit keer in Afghanistan.

President Emmanuel Macron heeft het over Europese soevereiniteit, buitenland chef Josep Borrell zegt dat het om de taal van de macht gaat en afzwaaiend bondskanselier Angela Merkel wil dat de EU het lot in eigen handen neemt.

Europees commissaris Thierry Breton maakt van z'n hart geen moordkuil en roept hardop om een Europees leger. “De vraag is niet of, maar wanneer”, aldus Breton.

Dat is zeer de vraag. Niet alleen de plannen uit 1999 zijn nooit uitgevoerd, ook de gevechtsgroepen (battlegroups) bestaande uit 1.500 militairen die permanent klaar zouden moeten staan om op te treden als het nodig is, zijn nooit van de grond gekomen. De lidstaten werden het in 2004 wel eens over de noodzaak van de speciale gevechtsgroepen, maar niet over wie het zou betalen.

Op de achtergrond speelt ook het verschil van mening over de rol van de NAVO. Niet alleen Nederland vindt dat de NAVO een leidende rol moet spelen, ook landen als Polen en de Baltische Staten hebben liever de organisatie met de Amerikanen, Britten en Canadezen er bij om hun grondgebied te verdedigen, dan een nog niet bestaand Europees leger.

Frankrijk, met commissaris Breton en president Macron zijn de grootste voorstander van een Europees leger. De verwachting is dan ook dat volgend voorjaar, als Frankrijk voorzitter is van de EU er nieuwe plannen en initiatieven op tafel komen.

Niet alleen de machtsverhoudingen in de wereld veranderen, ook binnen de EU zijn er andere verhoudingen aan het ontstaan. De as Parijs-Berlijn, de samenwerking tussen Frankrijk en Duitsland hapert af en toe, en zal komend jaar opnieuw opgepoetst moeten worden, want in beide landen zijn er belangrijke verkiezingen.

De Duitsers gaan op 26 september naar de stembus en het is allerminst zeker dat de CDU/CSU combinatie de opvolger van Merkel zal leveren. In de peilingen gaan de sociaaldemocraten van de SPD, de Groenen en de christendemocraten gelijk op. En ook de Fransen mogen volgend voorjaar hun stem uitbrengen om een nieuwe president te kiezen en ook daar staat niet vast dat de opvolger van Macron ook Macron heet.

Hoewel de Franse president daar zelf wel van uitgaat. Hij is nu al volop bezig om zich niet alleen op een volgende termijn voor te bereiden, maar ook op het Franse voorzitterschap van de EU, dat op 1 januari van start gaat.

Premier Rutte was om die reden deze week te gast in Parijs. Natuurlijk ging het over de actualiteit (Afghanistan), maar de twee, die een goede relatie met elkaar hebben, spraken ook af om de relaties tussen Nederland en Frankrijk naar een hoger plan te brengen. Dat is politieke taal voor meer overlegjes (bijvoorbeeld voor belangrijke EU-toppen) en samenwerkingsverbanden.

Zo gaan Frankrijk en Nederland de komende jaren intensief samenwerken op het gebied van quantumtechnologie, zodat de supercomputers nog meer kunnen uitrekenen. Zo kan de quantumcomputer voorspellen hoe medicijnen zich in het lichaam gedragen. En kan in de toekomst zelfs de kleinste verandering in DNA worden gemeten.

Op het moment dat Rutte en Macron zaten te dineren ondertekenden staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken) en minister Cédric O (Digitalisering) afspraken daarover.

Frankrijk investeert fors in de nieuwe technologie (1,8 miljard euro), maar ook het Nederlandse kabinet heeft geld uitgetrokken (615 miljoen) om de nieuwe technologie verder te ontwikkelen.

De samenwerking zal volgens president Macron voor een deel praktisch zijn. Bedrijven die samenwerken, vooral op het gebied van nieuwe technologie. Maar het is ook de bedoeling dat meer ministers met elkaar gaan vergaderen, zoals Frankrijk ook met Duitsland doet. Macron heeft daar prachtige volzinnen voor.

Anderen noemen het voorkoken van besluiten die in Brussel genomen worden. Want als Frankrijk en Duitsland het in zo'n vooroverleg eens worden, moeten de andere lidstaten van goede huizen komen om de plannen nog te veranderen. Het is de bedoeling dat de ministers van Defensie, Justitie, Financiën, Economie, Klimaat en Migratie de komende tijd meer met elkaar gaan overleggen.

Je zou kunnen zeggen dat Nederland door de afspraken van deze week in de Franse keuken mag meekijken.

Lees alle afspraken hier.

Maar met wie gaat Mark Rutte dan vergaderen? Zoals gezegd volgend voorjaar kiest Frankrijk een nieuwe president. Om vast in de stemming te komen een klein overzicht van de kandidaten.

Michel Barnier, de man die de brexit-onderhandelingen heeft gedaan. 70 jaar, een echte veteraan, maar niet iemand die in heel Frankrijk bekend is, hoewel hij een lange staat van dienst heeft. Hij heeft nog, als hele jonge jongen, campagne gevoerd voor Charles de Gaulle (in 1965). Zoals hij zelf zegt is hij er klaar voor en vastberaden.

Valérie Pécresse is op rechts zijn belangrijkste concurrent. Ze is voormalig minister in de regering van president Sarkozy, hoofd van de regio Île de France en bekender bij de stemmers. Bovendien vindt ze dat het tijd is voor een vrouw om president te worden.

Xavier Bertrand is nog een minister uit de tijd van Sarkozy. Hij ligt op dit moment voorop in de peilingen en zegt dat hij de enige is die een tweestrijd tussen Macron en Le Pen kan voorkomen. Zijn campagne is nu vooral op de werkende middenklasse gericht; de mensen die volgens hem de rekening van alle problemen gepresenteerd krijgen. Bertrand is niet van plan om aan voorverkiezingen mee te doen. Hij wil hoe dan ook kandidaat zijn, ook als dat ten koste van andere rechtse kandidaten zou gaan.

Anne Hidalgo de burgemeester van Parijs is de favoriet van de sociaaldemocraten. De kleindochter van een uit Spanje gevluchte socialist is nog geen officiële kandidaat, de partij moet nog beslissen hoe de procedure gaat verlopen.

Jean-Luc Mélenchon is de onomstreden kandidaat van links, die tijdens de vorige keer verrassend veel stemmen kreeg.

Bij de Groenen wordt later deze maand gekozen en president Macron zal vast en zeker meedoen, maar de verwachting is dat hij pas begin volgend jaar zijn kandidatuur bekend zal maken. Hij zal het dan hoe dan ook moeten opnemen tegen Marine Le Pen de aanvoerder van Rassemblement National (RN).

We gaan iets nieuws doen. Vanaf dinsdag komt er elke dag vers Europees nieuws via de website www.brusselsenieuwe.nl. Nieuws met een Nederlands-Europese invalshoek. Verhalen over voorstellen die vanuit Brussel naar Den Haag worden gestuurd. Wat is de betekenis, wat zijn de gevolgen en vallen de plannen tegen te houden? We laten niet alleen politici aan het woord, maar ook belangenorganisaties en de mensen waar het over gaat.

Welk effect heeft dat Europese beleid op het leven van Nederlanders en op Nederlandse bedrijven? Onze redacteuren vragen vissers uit Urk en boeren uit Brabant om een reactie. Wie staat er op het Malieveld te demonstreren vandaag en wat is er Europees aan de zorgen van de mensen die daar staan? 

Maar we volgen ook Nederlandse ministers die in Brussel (of Luxemburg) vergaderen met hun EU-collega’s. We controleren of ze in Europa hetzelfde verhaal vertellen als in Den Haag; volgen de voorbereiding op weg naar de vergadering, welke opdrachten krijgen ze mee en lukt het om de wensen van de Nederlandse politiek te realiseren. Kortom we voelen ze stevig aan de tand.

En natuurlijk verhalen over het Europees Parlement en de Nederlandse politici die daar in zijn verkozen. Wat doen ze en wat krijgen ze voor elkaar?

Ook de Europese Commissie houden we in de gaten. Welke plannen komen er aan? Waar is Frans? (Timmermans) en wat doet de Nederlandse eurocommissaris?

Verder kunt u nieuws verwachten over het Europees Hof van Justitie in Luxemburg dat regelmatig uitspraken doet die voor Nederland van belang zijn. De Europese Rekenkamer, de Europese ombudsman en niet te vergeten de lobbyisten, de belangenorganisaties en anderen die proberen het beleid in Brussel en Den Haag te beïnvloeden.

We proberen het zo duidelijk mogelijk te vertellen. Geen jargon, geen afkortingen en in helder Nederlands. Elke dag opnieuw.

‘s Ochtends beginnen we met een helder overzicht van wat de dag ons brengt in Den Haag, Brussel en Straatsburg. Het speelschema van de Europese besluitvorming. We blikken vooruit en terug, kijken waar burgers ontevreden zijn over de besluiten en in actie komen. Er komen columns en deze nieuwsbrief zal deel gaan uitmaken van de nieuwe website.

Vanaf dinsdag dus. Zet Brusselsenieuwe maar vast bij de favorieten!

Bent u net terug van vakantie? En, in Nederland gebleven? Dan kwam u waarschijnlijk vooral landgenoten tegen. Als u buiten ons land de zon opzocht, dan kon u waarschijnlijk vrij makkelijk onderdak vinden. Marko Bos is ook weer terug van vakantie en heeft de vakantiecijfers er bij gepakt.

Sinds het uitbreken van de corona-pandemie, voorjaar 2020, ligt het aantal overnachtingen door toeristen dramatisch veel lager dan in de jaren ervoor. In de EU is het gedaald van 2,8 miljard overnachtingen tussen april 2019 en maart 2020 naar 1,1 miljard tussen april 2020 en maart 2021. Dat is een teruggang met liefst 61%. Buitenlandse gasten (- 79%) lieten het daarbij meer afweten dan binnenlandse recreanten (- 45%).

Het toeristisch bezoek aan steden heeft de grootste klap gekregen. De kuststreken blijven nog redelijk in trek, met name in Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Nederland en Polen.

De cijfers over de afgelopen zomer zijn nog niet binnen, maar een voorzichtig herstel lijkt zich nu wel af te tekenen. In Spanje althans lag het aantal overnachtingen in toeristenaccommodaties in juli ‘nog maar’ 33% lager dan in juli 2019. Dat is nog steeds een dikke min, maar minder dan een kwartaal ervoor. Toen was namelijk sprake van min 75 procent (vergeleken met twee jaar eerder).

De teruggang in toeristen-aantallen is niet eerlijk verdeeld over de lidstaten. De zuidelijke lidstaten – die ook het meest afhankelijk zijn van de inkomsten uit toerisme – zijn duidelijk het zwaarst getroffen. In Spanje, Griekenland en Portugal bedroeg het aantal toeristenovernachtingen tussen april 2020 en maart 2021 maar zo’n twintig tot dertig procent van het aantal van een jaar eerder.

Dat verklaart ook mede waarom de economieën van deze landen zo hard getroffen zijn door de coronacrisis. De economische teruggang bedroeg in 2020 in Spanje maar liefst 10,8%, in Griekenland 8,2% en in Portugal 7,6%. Dat is ruim boven het EU-gemiddelde van 6%, waar Nederland met 3,7% teruggang zelfs nog flink onder bleef.

In Nederland en Denemarken is de schade van het afgenomen toerisme relatief beperkt gebleven. Beide landen scoren ruim 60% van het aantal overnachtingen een jaar eerder. Dat komt mede door het redelijk op peil blijven van de aantallen gasten uit eigen land.

De komende jaren wordt een geleidelijk herstel van het toerisme in de EU verwacht. Het vliegverkeer blijft voorlopig nog een remmende factor. Europa zal de komende jaren ook minder in trek zijn als vakantiebestemming voor mensen uit andere continenten.

Deze week hebben we de kranten uit Finland gelezen.

Om te beginnen de Helsingin Sanomat, de krant heeft een verhaal over twee klimaatdemonstraties. De bosbouwers zijn met trekkers, boomzaagmachines en andere voertuigen naar Helsinki getrokken om extra geld te vragen, vanwege de klimaatmaatregelen. De bosbouw, een erg belangrijke sector voor Finland, moet meer herplanten en de CO2 uitstoot terugdringen.

De milieubeweging demonstreerde op hetzelfde moment, ook met als eis meer geld, maar dan voor verder gaande klimaatmaatregelen. In Finland wordt momenteel volop over de nieuwe begroting gesproken, en beide partijen hopen het verdeelde kabinet te beïnvloeden.

In Inarilainen, een weekblad dat in Noord-Finland verschijnt, een verhaal over de taal van de Sámi. Er is bij ziekenhuizen en sociale diensten een groot tekort aan mensen die goed Sámi spreken, maar hoe groot dat tekort is weet niemand. Daarom wordt er nu door het regionale parlement van de Sámi een groot onderzoek opgezet naar wie allemaal de oorspronkelijke taal van het gebied spreken. Dat is nodig omdat een grote reorganisatie van de gezondheidszorg voor de deur staat en het regionale parlement bang is dat er in de toekomst nog minder Samees wordt gesproken.

De Helsinki Times kijkt nog even terug op het grote basisinkomen experiment van enkele jaren geleden in Finland. De resultaten zijn nu voor iedereen te lezen in een boek dat over het experiment is uitgekomen.

Kort de hoofdpunten. De werkgelegenheidseffecten zijn klein, maar de ontvangers van het basisinkomen waren zeer tevreden met hun leven en ervoeren minder mentale belasting dan mensen die geen basisinkomen kregen (de zogenoemde controlegroep). Verder vonden ze het prettig dat er minder bureaucratie was en kregen ze zo ook meer vertrouwen in de toekomst.

Tijdens het tweejarige basisinkomensexperiment kregen 2.000 werklozen een maandelijks belastingvrij basisinkomen van 560 euro, ongeacht het andere inkomen dat ze hadden of dat ze actief op zoek waren naar werk.

In de krant Keski-Uusimaa spat het optimisme van de pagina’s. De economische verwachtingen van het Midden- en Kleinbedrijf zijn groot voor de komende tijd. Waren een paar maanden geleden de pessimisten nog in de meerderheid, nu nemen de optimisten het voortouw. Opvallend is verder dat meer dan de helft van de ondernemers zegt dat hun bedrijfsvoering, door corona, is veranderd, waardoor de basis onder de onderneming steviger is geworden.

***** Kan Nederland niet voorkomen dat Wit-Rusland geld van het IMF krijgt. Minister Kaag laat aan de Tweede Kamer weten dat er geen mogelijkheden zijn om het geld te blokkeren. Het gaat om zogenoemde speciale trekkingsrechten en dat geld is voor landen met een zwakke economie, en wordt aan alle zwakke landen uitgekeerd. Mensenrechten of schendingen van de democratische spelregels zijn geen criterium.

Wel kan de Nederlandsche Bank weigeren om die speciale trekkingsrechten om te zetten in harde valuta. Volgens Kaag worden de sancties tegen Wit-Rusland binnenkort door de EU verder aangescherpt.

***** Polen gaat de noodtoestand uitroepen in 183 dorpen en steden die maximaal drie kilometer van de grens met Wit-Rusland liggen. Polen is bang dat het land overspoeld gaat worden met vluchtelingen die via Wit-Rusland naar de EU willen. In de praktijk betekent het geen demonstraties, maar ook het toerisme heeft er last van. Kritiek is er van de oppositie die wijzen op de tijd dat de Russen het voor het zeggen hadden. De laatste noodtoestand dateert namelijk uit 1981 toen de communistische machthebbers de staat van beleg invoerden.

***** Wie van enquêtes houdt, kan z'n hart ophalen bij de discussie over de toekomst van Europa. De online vragenlijst kan door iedereen worden ingevuld. Er is ook een speciaal tool ‘Swipen naar de toekomst’, met twintig stellingen speciaal voor jongeren.

***** Overal in Europa stijgen de energieprijzen. Zo ook in Roemenië, daar is energie tot wel twintig procent duurder geworden. Dat komt vooral omdat de vaste prijzen zijn afgeschaft en de energiebedrijven, ondanks beloften om het rustig aan te doen, de prijzen fors verhogen. De Roemeense regering heeft wel beloofd om deze winter de prijzen te compenseren.

***** Heeft Albanië een nieuw kabinet met zestien ministers. Twaalf vrouwen en vier mannen.

Volgende week weer een nieuwe nieuwsbrief. Tot die tijd kunt u elke dag (vanaf dinsdag) terecht op de website www.brusselsenieuwe.nl