Deze week een speciaal kerstpakket. De nieuwsbrief gaat over plannen om het anders te doen. En we hebben in samenwerking met BrusselseNieuwe een speciale kerstpuzzel. Veel plezier en fijne dagen.

Het zijn overpeinzingen voor onder de boom. Heeft Europa recht op een eigen belastingenvelop? En waarom zou de Europese Unie belasting moeten heffen. Is dat niet gewoon een taak van de lidstaten? De Europese Commissie zet nu een stapje door met een reeks voorstellen te komen, zodat er toch rechtstreeks geld van de burger naar de schatkist in Brussel gaat stromen.

Dat antwoordde Jezus op een strikvraag van een Farizeeër over het belastingrecht van de Romeinse overheerser. Dit Bijbelfragment (Matteüs 22:21; Marcus 12:17; Lucas 20:25) is mij sinds mijn lagereschooltijd bijgebleven. Het is zo diplomatiek geantwoord – de Schriftgeleerden die Jezus op woorden wilden vangen, beten in het stof.

Binnen de Europese Unie hebben we geen keizer. Maar de verdeling van belastinginkomsten tussen de lidstaten en de EU is een actueel thema. Afgelopen week heeft de Europese Commissie voorgesteld om nieuwe eigen middelen in te voeren.

Nieuwe eigen middelen van de EU vormen voor sommigen een schrikbeeld. Alsof de EU zelf belastingen zou kunnen gaan heffen. Dat is niet het geval. De EU is en blijft voor haar inkomsten afhankelijk van de lidstaten. Maar vooraf wordt wel afgesproken over hoeveel en welke middelen de EU kan beschikken.

De grafiek brengt de huidige eigen middelen in beeld. In rood de bijdragen van de lidstaten volgens de sleutel van hun bruto nationaal inkomen (BNI). Deze vormen weliswaar officieel een restpost, maar zorgen voor verreweg het grootste deel van de inkomsten van de EU.

Lichtgrijs afgebeeld is het eigen middel op basis van de btw-grondslag. Met feitelijke btw-betalingen heeft het niets te maken; het is een statistisch fenomeen.

Het echte, traditionele eigen middel van de EU zijn de invoerrechten – hier donkerblauw weergegeven.

Nieuw is dat lidstaten over niet-gerecyclede plastic verpakkingen per kilo, tachtig eurocent gaan afdragen aan de EU (donkergrijs in de grafiek).

Wat wil de Europese Commissie?

Nu wil de Europese Commissie er nog drie nieuwe eigen middelen aan toevoegen. De onderbouwing is echter nogal mager. De voornaamste argumenten zijn de financiering van toekomstige aflossingen op het Herstelfonds en de relatie met nieuw EU-beleid. Het eerste is niet overtuigend (want die aflossingen kunnen ook worden gefinancierd door nationale bijdragen volgens de BNI-sleutel); het tweede te weinig precies (waarover hieronder meer).

Met het coalitieakkoord mengt ook Nederland zich in de discussie:

Dat laatste klopt natuurlijk, als we incasseren mogen lezen als ‘innen’ (en niet bij voorbaat als ‘inpikken’). De EU beschikt niet over een eigen belastingdienst en is voor het correct innen van invoerrechten aangewezen op de lidstaten. Dat blijft overigens ook voor Nederland een uitdaging. Ons land moet wegens tekortkomingen flinke nabetalingen doen (Kamerstuk 21501-03-165).

Voor een koolstofgrensheffing geldt hetzelfde als voor invoerrechten: de lasten ervan drukken niet speciaal op het land waar de heffing wordt geïnd, en een vergoeding voor inningskosten van 25 procent van de opbrengsten van de heffing is heel royaal. Het lijkt mij logisch de koolstofgrensheffing toe te voegen aan de traditionele middelen van de EU – ook al zal deze weinig zal opbrengen: zo’n 0,5 tot 1 miljard euro per jaar.

De vraag of je een inkomstenbron eenduidig (of juist niet) kunt toewijzen aan een bepaalde lidstaat is een van de vier criteria om te bepalen of deze een geschikt eigen middel voor de EU vormt. Andere criteria zijn: heb je pan-Europese coördinatie nodig om te kunnen heffen? Is het behulpzaam bij het verminderen van belastingverstoringen in de EU? En is het eigen middel gerelateerd aan EU-beleid? 

Dat zijn de plannen. En zoals wel vaker probeert de Europese Commissie er voor iedereen wat lekkers in te stoppen in de hoop dat het zuur wordt vergeten.

Voor een deel doet de Europese Commissie wat is afgesproken. Om dat coronaherstelfonds te kunnen betalen is geld nodig en dat zou gezocht kunnen worden in nieuwe eigen middelen (Europese belastingen). En met alleen de opbrengst van de douanerechten en de grote boetes die worden uitgedeeld aan bedrijven die de regels wat betreft concurrentie overtreden, komt de Commissie er niet.

Voor een deel principieel (zie de tweet van Ja21). Politici die niks willen weten van herverdeling van geld en bang zijn dat Nederlands geld ten goede komt aan met name zuidelijke lidstaten. Rob Roos laat via de Telegraaf weten: “Dit geeft de Europese Commissie de macht om belastingen te heffen en geld over de Unie te herverdelen.”

Maar ook in Oost-Europa zijn er vraagtekens. Frans Timmermans heeft het over een sociale groene deal. Hij wil een Sociaal Klimaatfonds in het leven roepen. Uit dat fonds kunnen regio’s geld putten, zodat ze mensen die hun baan verliezen (bijvoorbeeld door sluiting van de mijnen) omgeschoold kunnen worden. In de visie van Timmermans kunnen vooral vervuilende landen als Polen daar flink van profiteren.

Maar veel voormalige Oostblok landen willen nog wel het geld, maar niet de maatregelen die er bij horen om de productie schoner te maken. Zo verzetten steeds meer landen zich tegen de hoge prijzen die door bedrijven moeten worden betaald om te mogen vervuilen (het ETS-systeem).

Frankrijk is ook op die kar gesprongen en president Macron wil, als hij voorzitter van de club is, zo snel mogelijk een maximumprijs voor die uitstootrechten invoeren.

Het nieuwe Nederlandse kabinet moet nog een formeel standpunt innemen. Ondertussen is duidelijk wat Brussel wil. “Ook de zuinige landen hebben voordeel bij onze plannen”, zegt de Oostenrijkse eurocommissaris Johannes Hahn die over de begroting gaat.

De volgende stop van de discussie is het Europees Parlement, waar de komende maanden de plannen worden besproken. De zelf benoemde Europese belastinginspecteur Paul Tang is enorm enthousiast. Hij is altijd al voorstander geweest van een zich zelf bedruipende bron van eigen inkomsten.

Dit jaar geen woord of politicus van het jaar. Geen moment, maar gewoon een ouderwetse kerstpuzzel. Doen we in samenwerking met de website Brusselsenieuwe.nl (dagelijks vers Europees nieuws).

Druk op de link en begin te puzzelen. Er komt uiteindelijk een slagzin uit en die mogen jullie opsturen naar ons mailadres (zie hieronder).

Natuurlijk. Het boek van Tijn Sadée en mijzelf: Het Brusselse Moeras is de hoofdprijs. En als tweede prijs een prachtige mok van Brusselse Nieuwe.

Dat was het voor dit jaar. Ik wil iedereen bedanken die me heeft geholpen met het samenstellen van deze nieuwsbrief. Marko Bos, die elke week opnieuw een economische invalshoek heeft, maar ook mijn goede vrienden, die altijd kritisch commentaar geven. Eindredacteur Elly van der Klauw en jullie lezers die soms een duimpje, soms een aanmoedigende kreet als doorgaan slaken en vaak ook interessante analyses met me delen.

Hele fijne feestdagen allemaal. En tot volgend jaar.