Brussels Peil - Een frisse start

De beste wensen voor iedereen. Een nieuw jaar, nieuwe kansen. Dat geldt ook voor de diverse regeringsleiders. Ook dit jaar weer veel nieuwe gezichten op het pluche; niet alleen in Nederland en dat heeft gevolgen voor de manier waarop de leiders besluiten nemen.

Het is ondertussen al weer twintig jaar geleden dat de eerste euro’s uit de flappentap rolden. En de uitslag van de kerstpuzzel.

Kortom we zijn weer van start. Blijf ons volgen via de site of via twitter.

Het is altijd tijd voor een frisse start. Niet alleen omdat een nieuw jaar is begonnen, maar nieuwe regeringen doen het altijd beter dan de oude machthebbers, zo vertellen ze zelf altijd. En er zijn een aantal nieuwe gezichten aan het Europese front, terwijl anderen flink aan de deur rammelen. Laten we een kleine tour door Europa maken.

Om te beginnen een Tour de France. President Macron is het verkiezingsjaar als voorzitter van de Europese Unie begonnen. Maar z'n eerste plan valt al in duigen. Hij wilde in zoveel mogelijk Franse steden informele ontmoetingen houden. Dat zou het toerisme een enorme boost geven, zo was de gedachte.

Om te beginnen de ministers van Buitenlandse Zaken die naar Brest zouden komen, maar ook in januari waren er bijeenkomsten in Amiens, Lens, Straatsburg en Parijs gepland. Of ze doorgaan (omikron gooit roet in het eten) is nog hoogst onzeker.

En de start van het voorzitterschap verliep ook al niet vlekkeloos. Macron liet op Nieuwjaarsdag, de start van het voorzitterschap, de Europese vlag wapperen op de Arc de Triomphe en dat zorgde voor een storm van kritiek. Waarom niet de Franse driekleur, zo vroegen zijn tegenstanders zich af.

Macron hoopt over twee weken te kunnen schitteren in Straatsburg als het Europees Parlement daar vergadert, maar of alle 705 parlementariërs afreizen naar Frankrijk is nog maar de vraag en een halfvolle zaal past ook niet echt in een campagne waarin hij moet worden neergezet als de man die niet alleen Frankrijk maar heel Europa de weg wijst.

In Nederland en Duitsland is wel sprake van een frisse start. Duitsland met een compleet nieuwe coalitie. Nederland met dezelfde partijen, maar heel andere namen. In Brussel wordt met belangstelling uitgekeken naar de manier waarop de nieuwe minister van Financiën, Sigrid Kaag, zich zal presenteren. Er wordt al hardop gespeculeerd dat ze veel minder frugal (zuinig) is dan haar voorganger Hoekstra.

Het vrekkige front, zoals de Hanzecoalitie (met o.a. Oostenrijk, Zweden, de Baltische Staten en Finland) ook wel wordt genoemd, heeft nog een deuk opgelopen. De Oostenrijkse kanselier Kurz is definitief van het toneel verdwenen, waardoor ook daar het kabinet meer ruimte heeft gekregen en wellicht wat minder de zuinige lijn zal volgen.

Er is spanning in Italië. Wat doet Mario? Blijft Draghi premier of roept het presidentschap? Eind deze maand wordt een nieuwe president gekozen, niet de machtigste persoon in Italië, veel ceremonie, maar wel belangrijk bij lastige kwesties; zoals de vorming van een nieuw kabinet. In Brussel wordt ook met spanning gekeken naar de toekomst van de voormalige president van de Europese Centrale Bank. De man die ooit de euro redde heeft het afgelopen jaar Italië uit het moeras omhoog getrokken en de vrees is dat Italië weer in oude twisten vervalt als Draghi geen premier meer is. Lees meer hier of hier hoe het mogelijke vertrek van Draghi z'n schaduwen alvast vooruit werpt.

En dan zijn de verhoudingen in de Visegrad-groep (Hongarije, Polen, Tsjechië en Slowakije) ook grondig gewijzigd. De vier landen speelden de afgelopen jaren een steeds belangrijkere rol door als blok op te treden bij Europese vergaderingen. De Hongaarse premier Orbán heeft in april belangrijke verkiezingen, want voor het eerst hebben de oppositiepartijen zich verenigd rond één kandidaat. Hoewel de internationale media hoopvol zijn, geloven veel Hongaren niet dat Orbán kan worden verslagen.

Maar binnen de Visegrad is hij wel de Tsjechische premier Babis kwijtgeraakt. Dat hij campagne voerde met de verslagen premier wordt hem door de nieuwe premier Petr Fiala kwalijk genomen. En ook politiek is sprake van een nieuwe waterscheiding met Polen en Hongarije aan de ene kant en Tsjechië en Slowakije (waar al eerder een minder populistische premier aan de macht kwam) aan de andere kant.

De nieuwe omikron variant zorgt voor minder passagiers aan boord van de vliegtuigen. Maar de angst om landingsrechten te verliezen is zo groot dat luchtvaartmaatschappijen de komende maanden lege vliegtuigen de lucht in sturen. Volgens de topman van Lufthansa worden er ongeveer 18.000 onnodige vluchten uitgevoerd. Bovendien schrapt de Duitse marktleider nog eens 33.000 vluchten.

Het draait allemaal om de zogenoemde tijdslots. Dat zijn rechten die luchtvaartmaatschappijen in bezit hebben en waarin geregeld wordt wanneer ze mogen landen of vertrekken. Maar die slots moeten wel gebruikt worden. In het verleden moest minstens tachtig procent gehaald worden; sinds de pandemie is het genoeg als in vijftig procent van de gevallen de vliegtuigen landen. En maatschappijen die het verplichte aantal vluchten niet halen verliezen hun landingsrechten.

Bovendien gaat in maart het percentage van vijftig procent omhoog naar vierenzestig procent. De Europese Commissie denkt namelijk dat het economisch de komende tijd weer beter gaat en er dus meer gevlogen gaat worden; volgens de cijfers zou het bijna op het niveau van voor de pandemie uitkomen (90 procent). Maar dat was allemaal voordat de omikron variant dominant werd.

Proberen de traditionele luchtvaartmaatschappijen Brussel te overtuigen dat de regels soepeler moeten. Ze wijzen op de Verenigde Staten waar de regels voor slots tijdelijk buiten werking zijn gezet en ze hebben een bijzonder argument: het klimaat.

Maar er is groot verzet. De goedkopere luchtvaartmaatschappijen zoals Ryanair zien niets in nog meer versoepeling van de regels. Ze zijn al naar de rechter gestapt vanwege de staatssteun die veel luchtvaartmaatschappijen kregen, waaronder de KLM, dat hebben ze verloren, maar nieuwe versoepeling en bevoordeling van de traditionele maatschappijen is hun een doorn in het oog.

Lufthansa is vooralsnog de enige die hard aan de bel trekt. KLM houdt zich stil en de ACI Europe, de branchevereniging van luchthavens, geeft tegengas. Volgens directeur Olivier Jankovic van de organisatie zijn er wel degelijk uitzonderingen mogelijk en hoeven er geen spookvluchten worden uitgevoerd.

De discussie schaadt volgens Jankovic ook de luchtvaart doordat de aandacht vooral uitgaat naar de CO2 uitstoot van de lege vliegtuigen.

Aan het begin van het jaar bladeren we even terug. De euro bestaat al weer twintig jaar. Op 1 januari 2002 braakte de flappentap de eerste euro-bankbiljetten uit. Het werd geen uitbundig verjaardagsfeest. Een kleine beschouwing bij nu.nl, Hart van Nederland mijmerde nog even nostalgisch naar de tijd van sniep, daalder en kwartje. En bij RTV Drenthe hadden ze een reportage over een zilversmid die van oude guldens, dubbeltjes en kwartjes sieraden maakt.

Marko Bos zag nog een reportage bij het Jeugdjournaal maar kon verder ook niet veel feestgedruis ontdekken.

Wellicht omdat de euro inmiddels als vanzelfsprekend wordt ervaren – ook al blijven wij dat prachtige 50 guldenbiljet van Ootje Oxenaar, met die zonnebloem, erg missen.

Uit de jongste Eurobarometer komt naar voren dat 78 procent van de ondervraagden binnen de Eurozone de euro een goede zaak vindt voor de EU. Is de euro ook goed voor het eigen land? Als antwoord op die vraagt zegt 69 procent ja en 22 procent nee.

Nederland zit op het Eurozone-gemiddelde (zie de figuur). De Ieren en Finnen zijn het meest positief; de Luxemburgers en Italianen het minst (maar nog altijd in meerderheid overtuigd van het netto-voordeel van de deelname aan de euro). Interessant is dat de Duitsers – die hun harde D-mark moesten opgeven – wat positiever over de euro oordelen dan de Fransen. 

Voor de Duitse econoom Marcel Fratzscher – bestuursvoorzitter van het gezaghebbende onderzoeksinstituut DIW in Berlijn – is de euro zonder twijfel een succesverhaal. De munt is de afgelopen twintig jaar net zo sterk en stabiel geweest als de D-mark de vier decennia daarvoor. De inflatie lag zowel in de Eurozone als in Duitsland tegen de twee procent – half zo hoog als in de D-markperiode. En, zo stelt Fratzscher, de euro en de ECB hebben zich in drie grote crises – de grote financiële crisis, de eurocrisis en de pandemie – als stabiliteitsanker bewezen.

Zijn Franse collega Jean Pisani-Ferry – verbonden aan onderzoeksinstituut Bruegel – constateert dat de euro op een aantal punten niet aan de oorspronkelijke verwachtingen heeft voldaan, maar vindt de invoering van de gemeenschappelijke munt desondanks een verstandige langetermijn-investering.

Daarvoor was het wel nodig om de muntunie te versterken met een bankenunie. De beleidsreactie op de pandemie noemt hij ‘opmerkelijk coöperatief’. Maar hij benadrukt het resterende huiswerk: betere coördinatie van monetair en begrotingsbeleid; hervorming van de begrotingsregels; en voorzieningen treffen voor het gezamenlijk opvangen van schokken.

Hoe zorg je dat producten niet door kinderhanden worden gemaakt, of door onderdrukte minderheden? Weet je als ondernemer zeker dat de productie niet heeft geleid tot ontbossing, enorme gifwolken, martelingen. En ben je als ondernemer verantwoordelijk voor alle stappen in de productieketen. In Brussel en Den Haag wordt gesproken over wat heet internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen. Nederland neemt het voortouw.

Als bedrijf moet je in je werk altijd ‘gepast zorgvuldig’ zijn. In juridisch jargon heet dat: due diligence. De vraag voor een klein of groter bedrijf of ondernemer is hoe die misstanden in ‘de maak-keten’ kan overzien. De OESO en de VN maakten al niet-bindende aanbevelingen voor bedrijven en landen kennen wetten. Maar de Franse ‘loi de vigilance’ werkt anders dan het Duitse “Lieferkettengesetz’ en de Tweede Kamer pleit weer voor een eigen aanpak. Doe dat maal 27 regeringen en 39 parlementaire Kamers in de Europese Unie en ziedaar: een lappendeken van soms tegenstrijdige nationale wetten en regels. Een nachtmerrie voor ondernemers die over de grens werken.

Europese uniforme regels die milieuverontreiniging en kinderarbeid tegengaan in alle sectoren en gehandhaafd door een toezichthouder; daarvoor pleit dus een breed scala aan partijen in de Hollandse polder, blijkens een advies dat de Sociaal-Economische Raad in oktober uitbracht. Minder overeenstemming is er over de vraag hoe ver die regels moeten gaan om enerzijds effect te hebben, en anderzijds werkbaar te zijn voor ondernemers.

Ja. De Nederlandse sociaaldemocratische Europarlementariër Lara Wolters schreef een initiatief-rapport, dat door een flinke meerderheid van de partijen in het Europees Parlement werd aangenomen. ‘Maar dat plan zit vol onduidelijke normen en definities, een vrijwel onbeperkte verantwoordelijkheid voor bedrijven en hun raden van bestuur en draconische sancties’, zo luidde het oordeel van VNO-NCW. Die Nederlandse werkgeverskoepel wordt door de maatschappelijke organisatie SOMO beschuldigd van vertragingstactieken. De werkgevers antwoorden dat wetgeving wel werkbaar moet zijn. 

Die twijfel leefde ook binnen de Europese Commissie. In mei kondigde verantwoordelijk Eurocommissaris Reijnders een nieuwe EU richtlijn aan. Maar publicatie daarvan is nu twee keer uitgesteld, na forse kritiek van de interne kwaliteitsafdeling. Inmiddels staat het stuk gepland voor publicatie en verzending naar de hoofdsteden op 15 februari. Initiatiefschrijfster Lara Wolters wil ondertussen weten wat er allemaal speelt en diende een WOB-verzoek in. Als ze geen antwoord krijgt, stapt ze naar de Ombudsman liet ze recent weten. Maar de Europese Commissie gaat over de eigen initiatieven. Geen voorstel, geen Europese wet.

Maatschappelijke organisaties en bedrijven worden ongeduldig. De misstanden duren voort; en de onduidelijkheid ook. Het demissionaire kabinet, dat normaliter alleen op de winkel past, kondigde in december bij monde van vertrekkend D66 minister Tom de Bruijn de voorbereiding van nationale wetgeving aan. De nieuwe bewindspersoon voor Buitenlandse Handel moet er dit jaar mee aan de slag. 

Het is voor de Haagse beleidsmakers dus schaken op twee borden. Ze gaan schrijven aan een wet waarmee zowel bezorgde consumenten als ondernemers uit de voeten kunnen. Maar ze kijken eveneens nauwlettend naar de Europese Commissie. Minister Liesje Schreinemacher (VVD) heeft net de deur van het Europese Parlement - waar ze betrokken was bij het rapport van Lara Wolters - achter zich dicht getrokken en mag nu al haar kennis en contacten gebruiken om dit in goede banen te leiden.

De oplossing van de kerstpuzzel is: Brusselse Nieuwe voor het laatste EU nieuws. Voor alle antwoorden en wie er gewonnen heeft kijk op de site van Brusselse Nieuwe.

***** Bulgarije geeft nog geen toestemming om de gesprekken met Noord-Macedonië (en Albanië) om lid te mogen worden van de Europese Unie, te starten. Komende week komt de Nationale Veiligheidsadviesraad bijeen om een standpunt in te nemen. Het laatste idee is om alleen in te stemmen als Bulgarije lid mag worden van de Schengen-zone, waardoor Bulgaren makkelijker kunnen reizen.

In Albanië is president Rama het helemaal zat en wil hij dat de EU afzonderlijke onderhandelingen met zijn land begint. Lees meer hier.

***** Wie het laatste nieuws over de Balkan wil volgen moet de blog van Tijn Sadée en Tinne Horemans lezen. Met verhalen over de oppositie in Hongarije die met een petitie aan de alarmbel trekt: ‘Laat landen als Hongarije en Polen niet afdrijven naar Poetins invloedssfeer!’

En waarom vormt de Servische president een bedreiging voor Europa? De autoritaire regering van Vučić ondersteunt Russische en Chinese propaganda en staat genocideontkenners toe oorlogsmisdadigers te eren. Lees hun blog hier.

***** Net onder de poolcirkel in Zweden rollen in een enorme batterijfabriek sinds het begin van dit jaar accu’s voor elektrische auto’s van de lopende band. Geproduceerd met groene stroom uit waterkrachtcentrales. De nieuwe auto’s van Volvo, BMW, Scania en Volkswagen krijgen een dergelijke accu. Lees meer hier.

***** Het was een simpele rekensom. Hoeveel kost een migrant? Volgens Agnè Bilotaite, de Litouwse minister van Binnenlandse Zaken kom je uit op ongeveer 11.000 euro per jaar; dat is inclusief huisvesting en een uitkering. En dus is het goedkoper om alle vluchtelingen die via Wit-Rusland in het land kwamen een bedrag van 1.000 euro aan te bieden en een gratis vlucht terug naar Irak. Een grote groep (volgens Litouwen de meerderheid) is op het aanbod ingegaan en heeft het vliegtuig terug naar Bagdad gepakt. Lees meer hier.

Elke dag is er vers nieuws over Nederland en Europa te lezen via onze site  Brusselsenieuwe. Maar misschien heeft u niet alles gelezen. Daarom hier een kleine selectie.

+++ Net voor de jaarwisseling werden kernenergie en gas nog even groen verklaard. Belangrijk zodat nieuwe centrales die op gas of kernenergie draaien geld kunnen lenen tegen gunstige -groene- tarieven bij de bank. Lees het hele verhaal hier.

+++ SP-senator Tiny Kox wordt voorzitter voor de parlementaire assemblee van de Raad van Europa in Straatsburg. Hij heeft er zin in. “Saai is het nooit.” Wat doet hij? en waar gaat zijn club over? Bijou van der Borst schreef een portret. Lees hier.

+++ Wat wil Frankrijk bereiken nu het voorzitter is van de EU. Een handzaam overzicht is hier te lezen. Evenals een inkijkje in de Franse keuken waar het vooral gaat over de herverkiezing van president Macron.

+++ Puck Waagmeester interviewde Tom Berendsen (CDA) over zijn beweegredenen om politicus in Europa te zijn. Bijou van der Borst sprak met een andere nieuweling in het parlement Samira Rafaela (D66), die zegt dat haar generatie het allemaal anders gaat doen. En Tom Bouwmans ging langs bij Bert-Jan Ruissen (SGP) die zich als een vis in het water voelt in Brussel en hij bezocht Dorien Rookmakers, die het heeft over de leukste baan die ze tot op heden heeft gehad.

+++ De Tweede Kamer laat de officiële start van het Franse voorzitterschap van de Europese Unie aan zich voorbij gaan. Volgende week donderdag en vrijdag komen in Parijs de parlementen van de Europese lidstaten bijeen, maar vanuit de Kamer is er niemand beschikbaar om mee te praten. De reden: al bijna een jaar heeft de Tweede Kamer geen voorzitter van de Commissie Europese Zaken. Lees het hele verhaal hier.

Dat was het voor deze week. Tot volgende week.