Brussels Peil - Doet ze het?

De grote vraag afgelopen week en ook komende week was en is: doet ze het? Om te beginnen Eurocommissaris Vestager. Gaat ze door de knieën en staat ze staatssteun toe aan grote bedrijven, waar vooral landen als Frankrijk en Duitsland van profiteren.

En de doet-ze-het vraag voor komende week is gericht aan Esther de Lange. Met een fles wijn op tafel neemt ze dit weekend een besluit. De CDA-politicus twijfelt of ze voorzitter moet worden van het Europees Parlement.

En er komt extra geld voor het Europees Parlement. Waar gaat dat naar toe?

Blijf ons volgen via @BrusselsPeil of elke dag vers nieuws op BrusselseNieuwe.nl

Het is een overwinning voor het Nederlandse kabinet. De Europese Commissie gaat de spelregels voor staatssteun niet compleet veranderen. Met name Frankrijk en Duitsland hadden daar op aangedrongen, terwijl Nederland samen met een aantal andere landen zich de afgelopen weken hebben verzet tegen al teveel versoepelingen. De leider van de CSU (uit Beieren) is dan ook ontevreden. Hij wil een Europese Commissie die bedrijven helpt, niet eentje die bedrijven om zeep helpt. Maar hoe stabiel is de overwinning en is het een echte zege?

In een wereld die snel aan het veranderen is, zijn nieuwe spelregels nodig, vinden Duitsland en Frankrijk. Ze willen daarom grote bedrijven nog groter maken om het op te nemen tegen de concurrentie uit zowel de Verenigde Staten als China. Nederland zet daar tegenover dat kleine bedrijven vanzelf groot kunnen worden, als ze maar sterk en uniek genoeg zijn. De discussie is al een tijdje bezig, maar deze week kwam de Europese Commissie met een plan.

Hoewel Nederland, samen met een aantal andere landen al een brief had geschreven waarin nog eens werd opgesomd wat de nadelen zijn van soepele staatssteun regels, besloot premier Rutte vlak voor het besluit een laatste troef uit te spelen. De top van de Europese Commissie werd uitgenodigd voor een bezoek aan de Nederlandse chipfabrikant ASML. Klein begonnen en nu een wereldspeler.

Dat maakte indruk. Formeel ging het over de chip productie; hoe zorg je er voor dat de Europese Unie meer gaat produceren en hoe voorkom je dat andere landen (China) met de technologie aan de haal gaan. Maar informeel ging het over de spelregels.

Binnen de Europese Commissie wordt daar fundamenteel anders over gedacht. Commissaris Vestager is bang dat bijvoorbeeld bij de productie van chips fabrikanten regeringen tegen elkaar uitspelen om op die manier zoveel mogelijk subsidie geld binnen te krijgen. Elk land wil tenslotte wel een fabriek met veel werkgelegenheid binnen z'n landsgrenzen. “De belastingbetaler is degene die de rekening gaat betalen”, aldus Vestager. Ze denkt ook niet dat Europa helemaal zelfvoorzienend kan zijn als het om hoogwaardige technologie gaat.

Die visie vindt de andere eurocommissaris die over de industrie gaat de Fransman Breton een tikje naïef. Hij wil niet afhankelijk blijven van andere landen en streeft er naar zoveel mogelijk bedrijven en productie naar de Europese Unie te halen. En daar passen in zijn ogen vooral grote bedrijven bij.

Eurocommissaris Vestager is het fundamenteel oneens met die filosofie. Ze blokkeerde al eerder fusieplannen tussen het Franse bedrijf Alstom het Duitse Siemens, die volgens haar veel te groot zouden worden, waardoor kleinere bedrijven en nieuwkomers geen kans meer zouden rijgen.

Helemaal consequent is het beleid niet. Want staatssteun mag in uitzonderlijke gevallen (bijvoorbeeld tijdens de corona-pandemie) en als het groen is. Voor klimaatvriendelijke initiatieven gelden andere spelregels. Dus waterstof initiatieven, ondernemingen die in wind- of zonne-energie doen mogen geholpen worden. Dat is namelijk onderdeel van de Green Deal.

Laadpalen, elektrische auto’s daar wordt een oogje dicht geknepen, terwijl aan de andere kant ondernemingen die zich bezig houden met de winning van kolen, bruinkool en olie naar extra overheidsgeld kunnen fluiten en als ze dat toch krijgen een forse boete van de Europese Commissie tegemoet kunnen zien.

En wat betreft de chips, hard nodig om bijvoorbeeld elektrische auto’s te maken, staat de deur voor staatssteun op een kier. Het liefst gebruikt de Europese Commissie subsidies om chips in Europa te laten maken, maar als staatssteun helpt dan mag dat.

Het bezoek van de top van de commissie aan ASML liet namelijk ook iets anders zien. Het Nederlandse bedrijf is dan wel toonaangevend, maar uiteindelijk worden de producten afgewerkt in Taiwan, waar chipbouwer TSMC een vestiging heeft. En dat bedrijf is niet van plan om een fabriek in Europa te openen. Dus elke onderneming met een goed plan die de chips in Europa kan afbouwen, kan rekenen op steun uit Brussel. En als het een nieuw bedrijf is kan Nederland er heel goed mee leven.

Met een goede fles rode wijn besluit Esther de Lange (CDA) vandaag of ze zich kandidaat stelt om voorzitter te worden van het Europees Parlement. Ze wikt en weegt haar kansen, want als ze kandidaat is wil ze ook gewoon winnen. En dat is nog lang niet zeker.

Het gaat om wie de kandidaat wordt namens de grote Europese Volkspartij (EVP). De voornaamste concurrent is Roberta Metsola uit Malta. Ze verving eerder dit jaar de huidige voorzitter David Sassoli tijdens diens ziekte. De pluspunten voor Metola zijn dat ze een vrouw is.

Bovendien komt ze uit een kleine, zuidelijke lidstaat. Maar binnen de grote EVP-familie wordt ze op een of andere manier gezien als de Duitse kandidaat. “De Duitsers hebben momenteel de wind tegen”, vertelt een insider.

Dat is op zich logisch, want veel Duitsers zitten op sleutelposities. Natuurlijk Ursula von der Leyen als voorzitter van de Europese Commissie, maar ook Manfred Weber de voorzitter van de EVP-fractie, die ook nog eens volgend voorjaar de voorzitter van de hele partij gaat worden. En dan is er nog Klaus Welle de secretaris-generaal van het parlement, oftewel de hoogste ambtenaar, met veel macht. De man van het bureau die machtiger is dan de voorzitter van het parlement.

Binnen de EVP-fractie, waar het machtsevenwicht toch redelijk richting Oost-Europa is verschoven willen ze dat ook wel eens zien in belangrijke functies. Een kandidaat die als te Duits wordt gezien, ligt dan niet voor de hand. Maar is Esther de Lange (geboren net over de grens met Duitsland) dan geen Duitse? Kan de rechterhand van Manfred Weber (Beieren) aan dat profiel voldoen? Op die vraag moet ze voor vanavond (zondag) dus een antwoord hebben. Woensdag stemt de fractie er over.

Nee. Dan ben je alleen kandidaat namens de christendemocraten. Daarna begint het pas. De verdeling van de belangrijke posten is twee jaar geleden geregeld. De christendemocraten kregen de voorzitter van de Europese Commissie. Daarna mochten de sociaaldemocraten, als tweede partij, kiezen. Op aandrang van de Spaanse premier kozen ze voor de post van Chef Buitenland; Josep Borrell werd de nieuwe sterke man.

Daarna was de keus aan de liberalen die de voorzitter van de Europese Raad leverden (Michel) en het voorzitterschap van het parlement werd netjes verdeeld; de eerste twee en een half jaar voor de sociaaldemocraten (Sassoli), de volgende periode voor de christendemocraten.

Niks aan de hand zou je zeggen. Maar binnen de grote sociaaldemocratische fractie gaan stemmen op om niet zomaar in te stemmen met een nieuwe EVP-voorzitter. Roberta Metsola ligt niet bij iedereen even goed, vanwege haar conservatieve abortus standpunt. “Dat ligt gevoelig bij ons”, zegt een van de fractieleden.

Esther de Lange kan op meer sympathie rekenen. “Ik ga zeker op haar stemmen als ze kandidaat is”, laat Mohammed Chahim weten. “Zou toch mooi zijn. Een goed ingevoerde Nederlandse politicus op zo'n belangrijke plek.”

De Lange neemt de complimenten met een glimlach in ontvangst. Ze heeft nog een probleem. Als coördinator van alle klimaatplannen, is ze de spin in het web van de fractie. Geen plan, geen voorstel gaat de deur uit voordat de Lange het heeft gelezen. Als ze voorzitter wordt, heeft de fractie in een cruciale fase (nu komen de wetsvoorstellen naar het parlement) een groot probleem. Wie kan Esther vervangen?

En dat zelfde probleem gaat op voor die andere functie die binnenkort misschien beschikbaar komt: minister voor Europese Zaken. “Als ik daar ook nog over moet ga nadenken, heb ik misschien wel twee flessen wijn nodig.”

Als het parlement dan gaat stemmen over de nieuwe voorzitter, moet er dan wel een echt debat plaats vinden. Lara Wolters (PvdA) vindt dat het kiezen van de voorzitter tot op heden een aanfluiting is.

“In de Tweede Kamer duurde het debat maar liefst zeven uur, waarbij het parlement vragen mocht stellen aan de kandidaten. De vorige keer in het Europees Parlement duurde het nauwelijks zeven minuten.” Volgens Wolters en een aantal andere, vooral jongere parlementariërs moet dat anders.

Ze hebben de voorzitter een brief geschreven met het verzoek om een echt debat te organiseren. In het verleden werden er door onder meer Politico wel debatten georganiseerd, maar in het parlement zelf was het toch vooral een kwestie van het knopje indrukken en stemmen.

Wolters wil af van de witte rook cultuur. “Het moet meer zijn dan handjeklap. De voorzitter van het Europees Parlement is onze ambassadeur naar buiten toe en speelt een belangrijke rol als het bijvoorbeeld gaat om de klimaatcrisis, het beschermen van de rechtstaat, het coronaherstelfonds of het versterken de rol van het Europees Parlement zelf.”

De voorzitter is ook aanwezig bij het begin van de Europese top van regeringsleiders en wordt in Brussel één van de vijf presidenten genoemd (Europese Raad, Europese Commissie, Europese Centrale Bank, Eurogroep en Europees Parlement). “ Het gáát ergens om, en een achterkamertjesproces met tekenen bij het kruisje past dus niet. Ik wil van een kandidaat voorzitter weten wat voor plannen zij of hij heeft. We hebben in het Parlement vaak de mond vol over democratie en transparantie; dan kan het niet zo zijn dat er opeens witte rook is en het Parlement een nieuwe vaandeldrager heeft.”

Vlak voor de deadline, letterlijk om vijf voor twaalf, zijn de onderhandelaars van de Europese Raad en het Europees Parlement het eens geworden over de EU-begroting voor 2022. Struikelblok was het extra geld, voor extra mensen, dat het parlement wilde om onder meer het coronaherstelfonds te controleren, maar ook voor controle op de Green Deal en de conferentie over de toekomst van Europa moet eveneens ergens van betaald worden.

Het gaat in totaal om 142 extra plekken.

Uiteindelijk werd een compromis bereikt, waarbij een soort eens-maar-nooit weer zin aan het compromis werd toegevoegd. Nederland vindt dat als iedereen de tering naar de nering zet, het Europees Parlement dat ook moet doen.

Tot zover de knelpunten in de gesprekken. Marko Bos buigt zich over de rest van de cijfers.

De begroting telt op tot € 169,5 miljard aan verplichtingen en € 170,6 miljard aan betalingen. Komende week mogen de Raad (op 23 november) en het Parlement (op 25/26 november) het compromis goedkeuren en dan is de begroting voor volgend jaar definitief vastgesteld.

Basis voor de onderhandelingen vormt, zoals altijd, de ontwerpbegroting die de Commissie rond de zomer indient. Traditioneel zet de Raad in op een wat lager uitgaventotaal, terwijl het Europees Parlement wat meer wil uitgeven.

De Raad is weer met een stofkam door de ontwerpbegroting gegaan. De lidstaten wilden vooral snijden in uitgaven voor onderzoek en innovatie (zoals Horizon Europe), en daarnaast op gezondheidszorg (EU4Health), op milieu- en klimaatactie (LIFE), op Erasmus+, op de grensbewaking (Frontex), en op administratieve uitgaven. De Raad wil geen groei van het personeelsbestand van de instellingen, en kijkt naar andere mogelijkheden om te bezuinigen. Daarbij zijn de schoonmaakkosten niet vergeten (tot een post van € 50.000 bij de Europese Rekenkamer aan toe). Maar de twee grootste posten – de structuurfondsen en de landbouwuitgaven, samen goed voor bijna zestig procent van de begroting – laat de Raad ongemoeid.

Het Europees Parlement heeft zich vooral ingezet om de bezuinigingen op beleidsuitgaven die de Raad voorstaat, weer ongedaan te maken. Dat is voor een belangrijk deel gelukt, en soms meer dan dat. In bepaalde gevallen – denk aan Horizon Europe, Erasmus+, EU4Health, en de coronahulp aan derde landen – gaat het compromis tussen Raad en EP ook over de oorspronkelijke ontwerpbegroting heen. Maar ook het Parlement heeft in de onderhandelingen een veer moeten laten, want vooraf ging het uit van hogere totaalbedragen: zo’n twee miljard euro hoger dan nu afgesproken. De kortingen op administratieve uitgaven blijven staan.

De financiering van de begroting 2022 wordt voor een deel geleverd door het Verenigd Koninkrijk. Op grond van het uittredingsverdrag zal Londen komend jaar rond elf miljard overmaken, als deel van de financiële afwikkeling van brexit. Daarnaast moet rond zes miljard binnenkomen op basis van een nieuwe grondslag: het niet-gerecyclede plastic verpakkingsafval. Maar hierbij gaat het (voorlopig) vooral om een herschikking van de nationale bijdragen aan de EU-begroting.

***** Nu kernenergie bijna groen is, de Europese commissie denkt namelijk na om kernenergie op te nemen op de lijst van groene investeringen, neemt ook de belangstelling van de financiële markten toe. Het Canadese nutsbedrijf Bruce Power heeft voor 396 miljoen dollar aan groene obligaties opgehaald om in kernreactoren te investeren. De belangstelling was enorm. Er waren zes keer meer belangstellenden dan obligaties, meldt persbureau Bloomberg.

Ondertussen zijn steeds meer politici enthousiast over kernenergie. Het staat in het uitgelekte formatiestuk van VVD en CDA. En Esther de Lange (CDA) sloot bij de Limburgse zender L1 niet uit dat Limburg in de toekomst een kleine kerncentrale krijgt. “Als je niet aan het lijntje van de Russen wil lopen, moet je daar wel aan denken.” Lees meer hier.

***** Brussel heeft de eerste stap gezet om Polen en Hongarije aan de zogenoemde rechtsstaattoets te onderwerpen. Lees meer hier.

***** De oversterfte is de afgelopen maanden het hoogst in landen waar de vaccinatiegraad het laagst is. Zo is de sterfte in Bulgarije het hoogst met 50 procent, Litouwen 31,3 procent en Roemenië 30,5 procent. In Italië waar veel meer mensen tegen Covid zijn gevaccineerd is de oversterfte veel lager. Ook in Nederland is er momenteel sprake van een lage oversterfte, blijkt uit cijfers van Eurostat. Meer hier.

***** Er moeten strenge Europese wetten komen, zodat landen niet meer zomaar Gouden Paspoorten kunnen uitreiken. Sophie int Veld (D66) heeft een rapport geschreven waarin staat dat de regeling waarbij mensen van buiten de Europese Unie een paspoort kunnen kopen, en zo vrij door alle lidstaten kunnen reizen, binnen enkele jaren wordt verboden. Het rapport moet nog worden aangenomen door het parlement.

“Gouden paspoorten en visa trekken foute figuren aan, met foute motieven”, aldus in ‘t Veld. Ze maakt zich zorgen over de criminele kanten, omdat is gebleken dat vooral mensen die iets te verbergen hebben een dergelijk paspoort kopen. Uit een reportage van Nieuwsuur bleek onlangs dat een paspoort kopen ongeveer 900.000 euro kost

Elke dag is er vers nieuws over Nederland en Europa te lezen via onze site Brusselsenieuwe. Maar misschien heeft u niet alles gelezen. Daarom hier een kleine selectie.

+++ Ze noemen het de moeder aller demonstraties. Het protest op 13 en 14 december tegen het landbouwbeleid. “Heel agrarisch Europa staat op tegen de Green Deal en Farm to Fork”, onder die leus verzamelen tal van Europese boeren zich in Brussel.

De boeren hebben grootse demonstraties gepland voor de deur waar Europese ministers van Landbouw zullen vergaderen over de toekomst van de landbouw in Europa. Naast Poolse, Franse en Duitse boeren zullen ook Nederlandse boeren van onder andere Farmers Defence Force met trekkers naar het hart van Europa afreizen om tegen het beleid van de Nederlandse Eurocommissaris Frans Timmermans te protesteren. Lees het hele verhaal hier, of kijk het filmpje.

+++ De Europese Unie gaat onderling nauwer samenwerken op defensiegebied. De NAVO blijft wel de belangrijkste verdediger van het grondgebied, maar er komen meer Europese defensieprojecten. Minister Henk Kamp heeft zijn handtekening, namens het kabinet, onder de afspraken gezet.

Op de lijst met gezamenlijke defensie projecten (PESCO geheten) komen 14 nieuwe projecten. Deze worden toegevoegd aan de lijst met 46 bestaande defensietaken die de landen van de Europese Unie al samen uitvoeren. Alle afspraken op een rijtje.

+++ Samenwerking om de pandemie te bestrijden blijft lastig. Opnieuw nemen de lidstaten los van elkaar maatregelen. Een kleine bloemlezing.

+++De bijna zes miljard euro uit de EU-pot, die Nederland mag gebruiken om beter uit de coronacrisis te komen, blijft voorlopig op de plank liggen. Dat heeft minister Hoekstra in de Tweede Kamer gezegd. Eerst moet de besteding ervan aan de formatietafel worden besproken. Waarschijnlijk pas in het voorjaar van 2022 ligt er dan een plan. Details hier.

+++ Nederland haalt de afgesproken doelen niet om in 2030 de fosfor- en stikstofuitstoot in de landbouw te halveren. Dat vreest de Europese Commissie, die dat in de Green Deal als doel heeft gesteld. Dat staat in een verslag over de uitvoering van de Nitraatrichtlijn tussen 2016 en 2019, waarin waterverontreiniging door nutriënten werd besproken. Meer details hier.

+++ De Europese Unie moet te hulp schieten om de stijgende voer- en energieprijzen te compenseren. Een grote groep landen wil steunmaatregelen voor de varkenssector. Lees hier het verhaal van varkensboeren die in de knel zitten.

Dat was het voor deze week. Nog een fijne zondag en tot volgende week. En in de tussentijd kunt u altijd terecht op onze website voor dagelijks nieuws of lees de dagelijkse nieuwsbrief.